De herroeping door het hooggerechtshof van de Verenigde Staten op 24 juni van het arrest Roe vs. Wade blies het abortusdebat ook in Europa nieuw leven in. Het gegeven dat abortus in Amerika daarmee niet langer een federaal recht was, leidde in verschillende Europese steden tot demonstraties. Ineens waren ze er weer, de slogans van weleer: ”Baas in eigen buik”.

Politici klommen intussen in de pen en kwamen met wetsvoorstellen. Daags na de Amerikaanse uitspraak kwamen linkse en liberale regeringspartijen in België al met een voorstel om het recht op abortus te verankeren in de grondwet. De fractieleider van de Waalse socialisten, Ahmed Laaouej, noemde de beslissing van het Amerikaanse hof „een mondiale ramp”. Het wetsvoorstel is nog niet door het Belgische parlement, maar er tekent zich al wel een parlementaire meerderheid voor af.

Het Europees Parlement liet in juli van zich horen met de oproep het recht op abortus in het grondrechtenhandvest van de Europese Unie te verankeren. In andere landen, zoals Denemarken, was het Amerikaanse besluit reden om een debat te openen over verruiming van de bestaande praktijk.

Onzekerheid

Ook in Frankrijk leidde het Amerikaanse besluit al snel tot politieke deining en voorstellen om abortus grondwettelijk te verankeren. Het voorstel dat donderdag met overgrote meerderheid door het parlement kwam, was al het zesde van die strekking sinds eind juni. Franse parlementariërs stemden donderdag met 337 tegen 32 en 18 onthoudingen voor verankering van abortus in de Franse grondwet van 1958.

Niet alleen het Amerikaanse besluit, maar ook de recente verscherpingen van de abortuswetgeving in Polen en Hongarije droegen bij aan de Franse onrust. De indiener van het voorstel, de uiterst-linkse politica Mathilde Panot, droeg de stemming op aan vrouwen in Amerika, Polen en Hongarije.

De ongerustheid van Panot is alleszins te billijken, oordeelde de commentator van de Franse krant Le Monde maandag. „Zelfs op plaatsen waar het al lange tijd is gelegaliseerd, is abortus een praktijk die veel ethische en filosofische vragen oproept, zodat de legitimiteit ervan nooit volledig vaststaat.”

Met de stemming in het Franse parlement is de teerling intussen nog niet geworpen. Ook de Senaat moet nog akkoord gaan en daar zal de stemverhouding zeker anders liggen. In oktober stemde het Franse hogerhuis, waar de rechtse partijen in de meerderheid zijn, nog tegen een eerder wetsvoorstel om abortus in de grondwet vast te leggen. Een meerderheid van de senatoren oordeelde toen dat het recht op abortus in Frankrijk voldoende wettelijke verankering kent en niet onder druk staat.

Mocht de Senaat onverhoopt toch akkoord gaan met een grondwetswijziging, dan moet er nog een referendum volgen. De kans dat de Franse bevolking een obstakel opwerpt, is overigens klein. Volgens een recente peiling van Viavoice is meer dan 80 procent van de Fransen voorstander van een grondwettelijke verankering van het recht op abortus.

Zwangerschapsafbreking is in Frankrijk toegestaan sinds 1975. In februari besloot het parlement de wettelijke termijn voor zwangerschapsafbreking nog op te rekken van twaalf tot veertien weken.

Laïcité

Op dezelfde dag als de stemming over abortus kwam het communistische parlementslid Pierre Ouzoulias op de proppen met het voorstel om ook de scheiding van kerk en staat grondwettelijk te verankeren.

Ouzoulias wil in de grondwet vastgelegd zien dat de Franse staat „geen enkele religie (…) erkent, betaalt of subsidieert”. Het parlementslid hekelt de uitzonderingen die er nog altijd bestaan op de wet van 1905, die de Franse scheiding van kerk en staat regelt. Zo gelden er voor Elzas-Lotharingen en Frans-Guyana uitzonderingen, waardoor kerk en staat daar nauwer op elkaar zijn betrokken.

Sinds 1958 voerde Frankrijk 22 wijzigingen in de grondwet door. Die kwamen altijd voort uit voorstellen van de regering; die vanuit het parlement haalden het nooit.