Herenigd na de Holocaust: Dat is mijn zoon niet

Het is een van de vele drama’s die zich als gevolg van de Holocaust afspeelden. Moeder De Liever had haar zoontje drie jaar niet gezien. Na de Bevrijding herkende ze hem niet meer.

Zoon Loek (nu 75) vertelde er dinsdagmiddag over tijdens de vierde jaarlijkse Auschwitzherdenking van Christenen voor Israël in zijn geboorteplaats Nijkerk. Een buurman wist een onderduikadres. In het holst van de nacht werd Loek –hij was nog maar tweeënhalf– achter op een fiets met houten banden van Nijkerk naar Amsterdam vervoerd. Zijn onderduikgevers hadden donker haar, net als hij. Ze hadden een blonde dochter. Buren zeiden: „Je kunt wel zien dat dat jullie zoon is.” Maar dat Marijke echt hun dochter was, betwijfelden ze.

Ruim twee jaar verbleef Loek bij de familie Veenstra, totdat hij werd verraden en opgepakt. Na de oorlog kwam een overbuurman hun vragen te getuigen dat hij de verklikker niet was geweest. „Maar we wisten dat hij het wel had gedaan.” Misschien had hij geld nodig; de Duitsers gaven 7,50 per Jood.

Op 19 augustus arriveerde Loek de Liever in Kamp Westerbork. Twee dagen later kreeg hij verjaardagstaart, gemaakt van onder meer oud brood en aardappelschillen. Niet te eten. „Ik ben vijftien jaar gids in Dierenpark Amersfoort geweest. Een olifantje kreeg er op zijn eerste verjaardag net zo’n taart. Hij at er wél met smaak van.”

Met de andere vijftig kinderen uit barak 35 –het ”weeshuis”– ging Loek op transport. Normaliter duurde de reis naar Bergen-Belsen vier uur. Nu vier dagen: de locomotief was nodig om soldaten naar het oostfront te transporteren, en dat kreeg voorrang.

Na twee maanden Bergen-Belsen opnieuw op transport. Bestemming: Auschwitz. Maar dat ging niet meer; „tot mijn geluk kwamen we niet verder dan Theresienstadt.”

Daar moest Loek meedoen aan een klucht: gestreept gevangenispakje uit, mooie kleren aan, met enkele andere kinderen en volwassenen in een huisje. Zo waren ze klaar voor inspectie door het Rode Kruis. Toen dat vertrokken was, gingen de kleren uit, het gestreepte pak weer aan...

Russen brachten de vrijheid, en Loek ging weer op de trein, maar nu naar huis. Later werd hij naar het Pedologisch Instituut in Amsterdam gestuurd: hij moest behandeld worden wegens leugens en te grote fantasie. Hij vertelde nota bene dat hij tijdens de thuisreis olifanten, leeuwen en andere wilde dieren had gezien. Veel later pas bleek dat het verhaal klopte: de trein was gestopt omdat de machinist eerst een stilstaande trein met circusdieren naar een ander spoor moest rangeren.

Loek bevocht zich een plek op zijn nieuwe school. „Ik had leren overleven.”

Onderduikers

Overleven, dat deden ook elf van de zestien onderduikers van de familie Kempen in Haarlem. Wat er van de andere vijf geworden is, is niet bekend. De eersten kwamen in juli 1942: een jong echtpaar dat op weg naar het station in Amsterdam buiten de schijnwerpers terechtgekomen was. Snel had de man zijn vrouw een portiek ingeduwd. Ze hadden aangebeld en waren binnengelaten. Lopend kwamen ze naar Haarlem.

Anderen volgden. „Voor mij waren het allemaal ooms en tantes”, zegt dochter Bep, nu mevrouw Van der Ploeg. Een huisje achter de werkplaats werd ingericht als stal voor kleinvee. Niemand kende de schuilplaats daarachter.

De honderden aanwezigen in Nijkerk luisteren ademloos. Ze worden vervolgens live toegesproken vanuit kamp Auschwitz, door Eric Vink van Christenen voor Israël: „We starten hier vandaag het honderd dagen biddend achter het Joodse volk gaan staan. Er komen zo veel verschrikkelijke berichten tot ons. Hier in Auschwitz beleef je wat de Holocaust heeft aangericht.”

Herenigd na de Holocaust: Dat is mijn zoon niet

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?