„Eenzaamheid verandert de hersenen”

Rijks (65) windt er geen doekjes om: „Uit internationaal onderzoek blijkt dat 95 procent van alles dat wordt gedaan om eenzaamheid te verminderen, geen enkel effect heeft.” De in Oudenbosch woonachtige ”eenzaamheidsexpert” waardeert de goede bedoelingen van mensen, maar betreurt het dat zij door een gebrek aan kennis vaak de plank misslaan.

Als het aan Rijks ligt, gaat de financiering van de welzijnssector op de schop. „Het geld gaat meestal naar gezellige projecten waarin de ontmoeting centraal staat. Kennisbevordering is niet hip.”

In 2000 zat Rijks met een tante bij de huisarts. „Mijn tante vertelde dat ze zich ontzettend eenzaam voelde. Ik vond het schokkend dat de dokter aangaf dat hij niet wist wat hij aan die eenzaamheid moest doen en vervolgens antidepressiva voorschreef. Dat triggerde mij. Sindsdien heb ik talloze wetenschappelijke studies over eenzaamheid gelezen.”

Wat doet eenzaamheid met iemand?

„Eenzaamheid is het fysiek ervaren van een tekort aan patronen van verbinding met andere mensen. Verbinding gaat veel verder dan een praatje in de supermarkt. Het betreft een diepgaand én wederzijds contact, waarvan veiligheid, vertrouwdheid en voorspelbaarheid de kenmerken zijn. Wie zo’n band met anderen mist, voelt pijn en verdriet. Die gevoelens zijn meetbaar in de hersenen en zitten in hetzelfde gebied als dat van fysieke pijn.”

Welke gevolgen heeft die pijn?

„Als iemand langer dan een jaar, dus chronisch eenzaam is, veranderen zijn hersenen dusdanig dat het vrijwel onmogelijk wordt om zich weer met anderen te verbinden. De behoefte aan contact blijft, maar wordt niet bevredigd. Dit geeft stress. Daarnaast raakt de hormoonhuishouding dermate in de war dat iemand het niet meer prettig vindt om aangeraakt te worden. Ten slotte kan een chronisch eenzame gezichtsuitdrukkingen van anderen niet goed meer beoordelen. Hij interpreteert ze vaak als bedreigend.

Vanwege deze veranderingen in de hersenen verdrijven al die georganiseerde maaltijdprojecten, uitstapjes en maatjesprojecten eenzaamheid niet blijvend.”

Dat klinkt niet moedgevend.

„In Nederland is 10 procent van de bevolking, ruim 1,5 miljoen mensen, chronisch eenzaam. Mijn jongste zoon is kortgeleden afgestudeerd als psycholoog. Hij kreeg tijdens zijn opleiding welgeteld één week college over eenzaamheid. Er valt dus nog een wereld te winnen.”

Wat is uw bijdrage?

„Tijdens de Week tegen Eenzaamheid ga ik samen met anderen naar huisartsen en praktijkondersteuners om hun kennis over eenzaamheid bij te spijkeren. Ik verzorg sowieso lezingen, geef trainingen en de deeltijdopleiding Specialist Eenzaamheid. Inmiddels hebben zo’n dertig mensen die deeltijdopleiding gevolgd. Ze werken in de welzijnssector of hebben een eigen praktijk.”

Waar zijn eenzamen bij gebaat?

„Ze moeten zélf veranderen, want wie wil er nu dikke vrienden worden met iemand die somber is en altijd de boot afhoudt?

Ik heb voor eenzamen de groepscursus Creatief Leven ontwikkeld. Die wordt inmiddels door eenzaamheidsexperts op diverse plekken in het land gegeven. De cursus is gericht op het verhelpen van de gevolgen van ernstige eenzaamheid. Mensen moeten weer vertrouwen in anderen krijgen en leren omgaan met hun eigen ik.

Met een groepsprogramma prikkelen we de hersenen om anders te reageren dan ze inmiddels gewend zijn. Onder andere door te schilderen, te bewegen, muziek te maken en door alleen ruimte te bieden voor het delen van positieve ervaringen. Hierdoor gaan eenzamen openstaan voor nieuwe dingen. Daarna proberen we via een stappenplan te achterhalen wat iemand goed doet, wie hij graag in zijn leven wil toelaten, waar hij deze mensen kan vinden en wat hij daarvoor moet doen. We geven aandacht aan het zintuiglijk waarnemen en oefenen bijvoorbeeld met het ontvangen en uitdelen van complimenten.”

eenzaamheid.info

Mensen zonder partner voelen zich het vaakst eenzaam

Alleenstaande ouders en mensen die zijn gescheiden ervaren het vaakst sterke gevoelens van eenzaamheid. Dat bleek woensdag uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Uit het in 2017 uitgevoerde onderzoek komt naar voren dat 65 procent van de Nederlanders van 15 jaar en ouder niet eenzaam is. Bijna 30 procent zegt enigszins eenzaam te zijn, terwijl 7 procent van de ondervraagden aangeeft zich sterk eenzaam te voelen.

Het zijn volgens het CBS vooral mensen zonder partner die sterk eenzaam zijn. Dit geldt voor 19 procent van de alleenstaande ouders. Ook het aandeel mensen dat enigszins eenzaam is, is onder alleenstaande ouders relatief groot, namelijk 36 procent. Gescheiden mensen lopen het grootste risico als het gaat om gevoelens van eenzaamheid. Het komt bij deze groep drie keer zo veel voor als bij gehuwden, nooit gehuwden en mensen van wie de partner is overleden.

Volgens het CBS kan eenzaamheid op zowel sociaal als emotioneel vlak voorkomen. Bij het eerste heeft iemand behoefte aan meer sociale contacten, terwijl bij het tweede een emotioneel hechte band wordt gemist. Van de 15-plussers ervaart 12 procent sterke sociale eenzaamheid en kampt 8 procent met sterke eenzaamheid op emotioneel gebied.

„Eenzaamheid verandert de hersenen”

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?