Ds. Droger: Familie in refokring vaker betrokken bij invulling rouwplechtigheid

Bijzondere uitvaarten maakte ze mee. Brenda Mathijssen, die gisteren aan de Nijmeegse Radboud Universiteit promoveerde op (religieuze) begrafenisrituelen, zag bij de uitvaart van een jonge motorliefhebber een motorfiets voor in de kerk staan. Ook hoorde ze van een bokser die met bokshandschoenen was opgebaard. Mathijssen deed onder meer onderzoek in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Ze signaleert dat in veel gevallen niet zozeer kerkelijke voorschriften leidend zijn bij een uitvaart, maar dat het leven van de overledene steeds meer aandacht krijgt. „Centraal komt te staan wat hij heeft betekend en hoe zijn leven blijvend waarde kan hebben”, vertelde ze gisteren in deze krant.

Zorgvuldig

Schuiven de panelen op dit terrein ook in reformatorische kring? En hoe gaan predikanten om met wensen van nabestaanden, bijvoorbeeld over de invulling van de rouwplechtigheid?

Ook in orthodox-christelijk Nederland zijn familieleden meer dan voorheen betrokken bij de invulling van kerkelijke rouwplechtigheid, beaamt ds. C. J. Droger, predikant van de christelijke gereformeerde kerk in Vlaardingen. Hij schreef enkele jaren geleden de brochure ”Zó wil ik het. Als mijn sterven daar is”. Die biedt allerlei (praktische) tips voor rouwenden.

Met de grotere rol voor nabestaanden heeft ds. Droger geen moeite, integendeel. Zo veel mogelijk probeert hij wensen van rouwenden in te willigen. „Als de familie wil dat ik over een bepaalde Bijbeltekst preek of specifieke liederen laat zingen, geef ik in beginsel altijd gehoor aan die verzoeken. Ik vind het belangrijk dat nabestaanden een mooie rouwsamenkomst beleven. Dat is goed voor de verwerking van hun verdriet.”

Toch zal de predikant niet voetstoots aan iedere wens tegemoetkomen. „Ik heb het nog nooit meegemaakt, maar stel dat familie me zou vragen om te verzwijgen dat God mensen na hun dood zal oordelen. Dan zou ik zo’n verzoek afwijzen en zou ik iets zeggen als: „Lieve mensen, ik verkondig het Woord. En dit aspect hoort daar ook bij.”

Ds. Droger stipt tijdens een rouwsamenkomst „op een zorgvuldige manier” indringend Bijbelse noties aan, zeker als er mensen onder zijn gehoor zitten die nauwelijks een kerk bezoeken. „Ik spreek dan de in onze kringen bekende termen als ”hel” of ”buitenste duisternis” niet uit. Ik wil mensen niet afstoten, maar winnen voor de Heere. Ik houd hun voor de Heere te zoeken terwijl Hij te vinden is. Wijzen ze God af, dan loopt het verkeerd met hen af en zullen ze altijd spijt hebben. Dat zeg ik ook. Ik wil vooral mensen nodigen tot Hem.”

Soberheid

Anders dan een trouwdienst is een rouwdienst geen officiële kerkdienst, benadrukt de Vlaardingse predikant. „Tijdens een rouwsamenkomst spreek ik dus ook niet het votum en de zegen uit.” Terwijl in de gemeente van ds. Droger in reguliere kerkdiensten geen gezangen worden gezongen, is daar tijdens rouwdiensten wel ruimte voor.

Bloemen bij de uitvaart ziet de kerkenraad „in principe liever niet”, zegt ds. Droger. „Bloemen passen niet bij onze calvinistische soberheid en onze begrafenistraditie.” Maar als nabestaanden toch bloemstukken meebrengen in de kerk, doet de kerkenraad daar niet moeilijk over. „Een aantal jaren geleden moest ik een verstandelijk beperkt gemeentelid begraven. Voor haar medebewoners van een gezinsvervangend tehuis was het vanzelfsprekend om bloemen op de kist te leggen. Dan gaan wij niet zeggen: Weg met die bloemen.”

Christelijke opvoeding

Als familie de overledene wil gedenken in een in memoriam, dan gebeurt dat altijd voorafgaand aan de meditatie in de samenkomst. „Dat is de juiste volgorde, zo leerde ik van de christelijke gereformeerde prof. dr. W. H. Velema uit Apeldoorn. De nadruk mag niet liggen op de overledene. Het Woord moet het laatste woord hebben.”

Toespraken van familieleden in de rouwdienst hebben „vrijwel altijd” een goede toon, maar in enkele gevallen „ging het fout”, ervoer de predikant. „Een van de niet meer kerkelijke kinderen rekende in een in memoriam af met de christelijke opvoeding door zijn overleden vader en brandde het ene na het andere kerkenraadslid af. Zoiets laat ik dan meestal rusten. Zeker kort na een begrafenis ga ik dan niet met de spreker in discussie.”

Of ook in kerkelijke kring het ontzag voor de dood taant? De predikant wil die stelling niet zomaar voor zijn rekening nemen. „De ene familie stelt zich anders op dan de andere. Mijn ervaring is dat de meeste mensen, ook niet-kerkelijke, zich tijdens een uitvaart correct en ingetogen opstellen.”

Troost

Ds. W. Visscher, predikant van de gereformeerde gemeente in Amersfoort, merkt „kleine veranderingen” in de wijze waarop in reformatorische kring begrafenissen plaatsvinden. „Vaker dan voorheen worden in mijn eigen kerk in een rouwsamenkomst psalmen gezongen of is er in- en uitleidend orgelspel.” De predikant, wiens vrouw in 2015 na een ziekbed overleed, publiceerde vorig jaar het boek ”Woorden van wijsheid voor weduwen en weduwnaren”.

Indien gewenst gaat de predikant met familieleden in gesprek over de rouwdienst. Toch trekt hij wel zijn eigen lijn. „Als mensen willen dat bij de begrafenis van vader in de kerk een gezang wordt gezongen, dan sta ik dat niet toe. Regel bij ons is bijvoorbeeld ook dat de rouwkist niet voor in de kerk staat.”

Een rouwdienst moet passen bij de regels van de kerkenraad, ook wat betreft het gebruik van het kerkgebouw, zegt de Amersfoortse predikant. „Een begrafenis is geen feestelijk gebeuren. Er is rouw, pijn, leed, verdriet. De Bijbel gaat open. Ik wil dan woorden spreken van onderwijs, troost, aansporing en vermaning. Ik sta stil bij de overledene, die God bij het sterven heeft ontmoet. De gestorvene was onder ons en had mogelijk een proces van ziekte en pijn achter de rug. Ik mag soms ook spreken over het uitzicht dat iemand had.”

Net als ds. Droger wijst ook ds. Visscher erop dat een rouwsamenkomst geen officiële kerkdienst is. „Eigenlijk gaat het om een familieaangelegenheid. De Dordtse Kerkorde waarschuwt ertegen om er een lijkrede van te maken en overledenen aan te spreken. Dat is rooms. Laten we het sober houden en vooral het Woord laten spreken.”

Vaker in memoriams

Nabestaanden staan in rouwsamenkomsten in reformatorische kring meer dan vroeger in een in memoriam stil bij het leven van de overledene. Ook wordt er tijdens zo’n dienst vaker gezongen dan voorheen.

Die trends signaleert Patrick den Hollander, die samen met zijn vader aan het roer staat van Begrafenisverzorging Den Hollander in Vlaardingen. Ze verzorgen met name begrafenissen in de gereformeerde gezindte. „We zien veranderingen in de achterban. Familieleden zijn meer betrokken bij de invulling van de dienst voorafgaand aan de begrafenis. Zo overleggen nabestaanden met de predikant over de tekst voor de preek en over wat er wordt gezongen. Vaak mediteert de predikant over de Bijbeltekst op de rouwkaart.” „In sommige kringen worden wel bloemen op de kist gelegd, in andere niet.”

De gereformeerde gezindte bewijst overledenen „nog altijd op sobere wijze” de laatste eer, merkt Den Hollander. „Het Woord staat centraal, de eerbied voor de dood blijft.”

Ds. Droger: Familie in refokring vaker betrokken bij invulling rouwplechtigheid

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?