Er zijn voldoende principiële redenen om tegen referenda te zijn. Het dóórbreken van de gedachte van de volkssoevereiniteit is daarvan de voornaamste. Daarnaast zijn er ook praktische bezwaren, die echter niet alle even sterk zijn. Drie stellingen getoetst.
Wie zijn billen brandt, moet op de blaren zitten. Dat is de indruk die overblijft na het Kamerdebat over het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne. Want dat nagenoeg alle partijen zich nu in tal van bochten moeten wringen om nog een consistent, begrijpelijk en voor hun achterban acceptabel standpunt in te nemen, is zonneklaar.
Een uur lang beantwoordt Ahmad rustig tientallen vragen. Over zijn land, familie en vluchtroute. Soms breekt er even een lach door op het gezicht van de Syrische asielzoeker. Maar vlak voor het eind van zijn eerste gesprek bij de IND barst hij in tranen uit. „Ik mis mijn familie!”
Lessen trekken, dat doen we in de politiek graag. Heeft justitieminister Van der Steur fouten gemaakt in het veiligheidsbeleid van de achterliggende maanden? Natuurlijk niet. De man deed wat hij kon. Maar hij gaat uit de Brusselse aanslagen wél lessen trekken. Een subtiel, maar aan het Binnenhof ó zo relevant onderscheid.
Het referendum was een van de staatkundige hervormingen waarmee de nieuwe partij D’66 zich een halve eeuw geleden presenteerde. Samen met de invoering van een districtenstelsel, de direct gekozen minister-president, de gekozen burgemeester en de afschaffing van de Eerste Kamer.
VLAARDINGEN. Spanning en hoop, frustratie en optimisme. Dat zijn de vier gevoelens die elkaar afwisselden bij Oekraïense vrouwen toen de uitslagen over het raadgevend referendum woensdagavond binnenkwamen.
DEN HAAG. Overzichtelijker kon de keuze vandaag in het stemhokje niet zijn: voor of tegen. Het kabinet heeft na 21.00 uur woensdagavond –gesteld dat de uitslag een ”nee” wordt– ook maar twee opties. Maar waar de keus op valt, is nu nog koffiedik kijken.
KIEV. Het Oekraïens-Nederlandse stel Arenda en Andriy Vasylenko volgt de campagne rond het referendum op de voet. „We rijden nu richting Moskou”, zegt Andriy Vasilenko. „Tot een paar jaar geleden was dat de juiste richting. Maar nu hebben we geen keus. Oekraïne moet naar Europa.”
Rond het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne, waarover Nederland morgen stemt, komt altijd Rusland ter sprake. Dat zou het verdrag maar niets vinden. Maar hoe kijken de Russen naar het akkoord?
Kiev is de meest pro-Europese stad in de wereld, zegt iemand. En dat lijkt zeker geen grapje. Want het is moeilijk in de Oekraïense hoofdstad mensen te vinden die twijfelen over het Europees associatieakkoord. „Nederland kan Poetin geen groter plezier doen dan tegen te stemmen.”