Gelderland over de grens

Het onderwerp van het festival is typisch Gelders. De provincie kent vanouds veel binnen- en buitengrenzen. Zo waren er de kwartieren. Inwoners van Gelderland voelen zich eerder verbonden met hun eigen regio -de Veluwe, de Achterhoek, de Betuwe- dan met de provincie als geheel. Deze verdeling gaat terug naar de vier kwartieren van het hertogdom Gelre. Het vroegere Overkwartier is nu Limburgs en Duits gebied.

Tegenwoordig kent Gelderland naast de grens met Duitsland zes provinciegrenzen. Er waren en zijn meer soorten grenzen: grenzen van landgoederen, taalgrenzen, religieuze grenzen (tussen protestantse en rooms-katholieke gebieden) en rivieren die lastige barrières vormen. Al die grenzen krijgen aandacht gedurende het vijfde erfgoedfestival dat in de provincie wordt gehouden.

De Gelderse festivals zijn een begrip geworden. Een breed samenwerkingsverband van cultuur- en erfgoedorganisaties maakt steeds een ander aspect van de provinciale geschiedenis zichtbaar voor een breed publiek, zowel voor de eigen inwoners als voor toeristen die Gelderland bezoeken.

In korte tijd staan er honderden publieksactiviteiten op het programma, zoals tentoonstellingen, routes, voorstellingen, lezingen en open dagen. In 2006 was de aftrap met het thema ”Gelderland 1900-2000”, daarna volgden ”Geloven in Gelderland” (2008), ”Gelegerd in Gelderland” (2012) en ”Gemaakt in Gelderland” (2015).

Het overschrijden van grenzen door vluchtelingen maakt het thema dit jaar extra actueel. Maar dat verschijnsel is natuurlijk niet alleen van deze tijd. Al zo lang er grenzen zijn, worden ze overschreden.

Een rode draad van het festival is het beeldproject ”Gelderlanders over Grenzen”. Dat vertelt met beeld en tekst verhalen van mensen die in de loop van de eeuwen de grens van Gelderland overstaken. Zoals een familie uit Groningen die zich voor werk in Nijmegen vestigde, Franse Hugenoten, Duitse seizoenarbeiders (hannekemaaiers), een gastarbeider die in de jaren vijftig naar Gelderland kwam en een vluchteling uit Syrië.

Belgische soldaat

Immigranten en emigranten kwamen en gingen: op zoek naar een baan, in de hoop op een beter leven, om te schuilen voor gevaar, om de liefde of uit zucht naar avontuur. Een van de eerste verhalen op de internetsite van het festival laat zien hoe Gustave Vanzurpele als Belgische soldaat tijdens de Eerste Wereldoorlog werd opgevangen op Legerplaats Oldebroek, samen met 4500 andere Belgen.

Schrijver-journalist Jelle Leenes, ”Portretteur van Nederland” en documentair fotograaf Suzanne Valkenburg tekenden voor ”Grenzeloos Gelderland” een serie portretten over markante plekken en mensen aan beide kanten van de Gelderse grens. Gelderland is groot en uitgestrekt en heeft bijna 600 kilometer grens in omtrek. Wie en wat passeert daar? Te land, te water, in de lucht, onder de grond? Die vragen intrigeerden de twee makers.

Een ander onderdeel van het festival is een fietsroute langs de grensgebieden van het voormalig hertogdom. Die wordt verbonden aan bijzondere verhalen, bezienswaardigheden en lokale activiteiten. De route voert onder meer langs het voormalige grensstadje Nijkerk, waarover op de site nu al een verhaal staat. Nijkerk kreeg in 1433 stadsrechten. Hertog Arnoud van Gelre liet een blokhuis bouwen om de strategisch gelegen plaats te verdedigen tegen aanvallen uit het Sticht (Utrecht) en om de scheepvaart op de Zuiderzee te controleren.

Ook de voormalige kwartieren komen terug in het festival. In de Eusebiuskerk in Arnhem, de Stevenskerk in Nijmegen, de Walburgiskerk in Zutphen en de Munsterkerk in Roermond - monumentale kerken in de vier voormalige kwartierhoofdsteden - kunnen bezoekers ontdekken welke sporen van het hertogdom daar nu nog zichtbaar zijn.

Duitsland

Het festival doorbreekt deze keer letterlijk grenzen. Zowel in Duitsland (Noordrijn-Westfalen) als in Noord-Brabant en Limburg zijn er initiatieven die bij het Gelderse evenement aanhaken.

>> erfgoedfestival.nl

Gelderland over de grens

RD.nl in uw mailbox?