Psalmzingen: één zandloper per lettergreep

Kerkmusicus dr. Arie Eikelboom heeft de leiding deze middag, die is georganiseerd door de orgelcommissie van de Grote Kerk van Maassluis. Eikelboom treedt op als voorzanger, Jaap Kroonenburg laat horen hoe organisten de eeuwen door het zingen begeleidden.

De psalmen waren in Genève destijds helemaal nieuw. Hoe voer je die in? „Heel handig: door kindjes voor in de kerk te zetten”, aldus Eikelboom. Hij heeft zes dames meegenomen, die laten horen hoe een Franse psalm destijds geklonken moet hebben. In welk tempo? „Het normale wandeltempo”, weet de kerkmusicus.

Dat werd in de Nederlanden even later wel anders. Daar waren er geen kinderen die voorzongen, maar was er de voorzanger. „Een uitvinding die je nergens elders aantreft. Het kon iedereen zijn. Gewoon degene die lokaal het hardst kon brullen.”

Eikelboom illustreert hoe dat ging met Psalm 130, destijds zeer geliefd. „U moet keihard zingen, zodat ze het buiten horen en u uw buurman overstemt. Als u Datheen niet mooi vindt, zingt u de berijming van Cornelis Boey. En als u uzelf belangrijk vindt, neemt u de Franse versie. Zing gewoon dwars door elkaar heen, liefst met zo lang mogelijke halen, en kies vooral uw eigen tempo.” Er ontstaat een waar kabaal. „Het lijkt lachwekkend, maar zo ging het.”

Op deze manier duurt het even voordat één strofe gezongen is. „Voor Psalm 68:1 kunnen we wel tien minuten uittrekken. Er waren voorzangers die een zandloper van tien seconden hadden. Eén zandloper per lettergreep.”

In 1773 komt er een nieuwe berijming, opgelegd door de staat. Ook de zogenoemde ”korte zingtrant”, waarbij het psalmvers iets minder lang duurt, wordt door de schout afgedwongen. Die dwang viel destijds in Maassluis verkeerd en leidde tot het bekende psalmenoproer. Ook dat ervaren de bezoekers. Onder Psalm 68:17 komt er ineens een horde vissers en vrouwen in 18e-eeuwse outfit binnenstormen, schreeuwend: „Blijf van de psalmen af!” Ze worden uiteindelijk onder luid protest door de ‘schout’ afgevoerd.

Eikelboom: „Dit is hier in deze kerk echt zo gebeurd. Even verderop in Vlaardingen ontstond er een compleet slagveld, omdat de voorzanger niet mee wilde met de ”korte zingtrant”. Wij maken er nu een grapje van. Maar het psalmzingen was voor onze voorouders een uiterst principiële zaak. Dat deden ze met alles wat in hen was.”

Psalmzingen: één zandloper per lettergreep

Muziek

RD.nl in uw mailbox?