„Mooi lawaai” van kerkklok is waardevol

Dat zei de Belgische beiaardier dr. Luc Rombouts vrijdag in Maastricht tijdens het symposium waarmee het zesdaagse Festival Klinkend Erfgoed werd ingeluid. Tijdens de drukbezochte dag stond de vraag centraal hoe klinkend erfgoed –carillons, torenklokken, uurwerken, orgels– mensen weer kan verbinden.

Het was de derde keer dat de nog jonge Stichting Klinkend Erfgoed Nederland in samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een evenement organiseerde. Eerder werden symposia belegd in Alkmaar (2015) en Utrecht (2017). Het is de bedoeling dat in 2020 een heus Europees Jaar van het Klinkend Erfgoed wordt gehouden.

Levensritme

Dr. Rombouts schetste in zijn lezing hoe in vroeger eeuwen de torenklok het levensritme bepaalde: om aan te geven wanneer het etenstijd was voor de arbeider, om een begrafenis te markeren. Het luiden had zelfs een dwingend, top-downkarakter, aldus de beiaardier.

Dat dwingende karakter van de klokkenklank kan nu juist voor problemen zorgen. Het klokgelui dringt zich ongevraagd aan mensen op, en daar is lang niet iedereen meer van gediend, onder andere vanwege ontkerkelijking en de scheiding van kerk en staat, aldus Rombouts. „De enige redding is dat de klank van de klok ook als erfgoed wordt erkend.”

Daarvoor moet volgens hem aangetoond worden waarom de klokkenklank –„mooi lawaai”, zoals hij het omschreef– waardevol is. Hij stelde onder andere dat het gieten en luiden van klokken „een van de technologische topprestaties van de mensheid” is.

Hij noemde manieren om de klok weer een nieuwe waarde binnen een dorps- of stadsgemeenschap te laten krijgen, bijvoorbeeld om de markt of het weekend in te luiden.

Fruitcorso

Tijdens het middagprogramma mochten zes mensen een kort, flitsend praatje houden waarin ze ideeën aanreikten en ervaringen deelden op het gebied van klinkend erfgoed.

Jochem Schoots is betrokken bij de jaarlijkse Fruitcorso in Tiel. Hij liet zien hoe daar vorig jaar een speciale wagen voor de optocht werd gemaakt: ”Monsieur Carillon”. Op de wagen was op 6 meter hoogte een carillon opgehangen, dat bespeeld werd door Frank Steijns, stadsbeiaardier van Maastricht. Het werd de winnende wagen van de Fruitcorso. Schoots: „Jullie hebben goud in handen met dit fantastische brons. Dat moet je zeker in de torens laten hangen. Maar breng het ook bij het publiek.”

Frank Steijns zelf, die ook als violist in het orkest van André Rieu speelt, hield een enthousiast verhaal over de vraag hoe commercieel een carillon kan zijn. Zo maakte de musicus ooit samen met Rieu een tour met een mobiele beiaard. Ook leende hij zijn eigen mobiele carillon uit aan een tentoonstelling in een onderzeebootloods in Rotterdam, waardoor 20.000 mensen in aanraking kwamen met het instrument. „Hoe meer out of the box, hoe beter.”

Richard de Waardt is stadsbeiaardier van Rotterdam. Hij organiseerde een wedstrijd: componeer een liedje voor de Laurenstoren. De winnende inzending klonk een halfjaar over de Maasstad. Ook gebruikte De Waardt de melodietjes van de speeldoosjes van zijn dochters voor de trommel van de automatische beiaard. In een nieuw project komt er iedere vrijdag een schoolklas naar de Laurenstoren om kennis te maken met de beiaard.

Nachtegaal

De Vereniging Orgelmakers Nederland (VON) bedacht met het oog op het evenement in 2020 een nieuw concept: een transporteerbaar orgel met slechts één stem, de trompet, en verder een speciale cymbelster, twee pijpen voor een trom en een nachtegaal. Het instrument moet 2 meter hoog worden en 1,20 meter breed.

Applaus klonk toen Adjan Smitsman, directeur van Gebr. Van Vulpen in Utrecht, het ontwerp onthulde. Het is de bedoeling dat het creatieve instrument, dat veel meer belooft te zijn dan een gewoon kistorgel, in 2020 bij diverse evenementen te horen is.

„Mooi lawaai” van kerkklok is waardevol

Muziek

RD.nl in uw mailbox?