Verstandig weidebeheer moet achteruitgang vogelstand tegengaan

De bescherming van weidevogels staat al sinds de jaren negentig op de agenda. Vooralsnog zonder veel resultaat. Uitgebreide maatregelen –zoals nestbescherming, aanpassingen in het maaibeheer en het instellen van reservaten– hebben de achteruitgang niet kunnen stoppen, zo melden het Centraal Bureau voor de Statistiek en Wageningen Universiteit op de website Compendium voor de Leefomgeving.

De grutto, tureluur, veldleeuwerik, graspieper en de gele kwikstaart staan inmiddels op de Rode Lijst van vogels. De afname van het aantal grutto’s –met zo’n 40 procent– noemt het compendium zelfs van internationaal belang: ons land herbergt zo’n beetje de helft van de Europese broedpopulatie.

De Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland dringt daarom aan op de komst van meer reservaten. „Het boerenland is steeds minder geschikt voor broedende weidevogels en ouderpaartjes. Als we nu niets doen, zijn hier over tien jaar geen weidevogels meer te bewonderen.”

Een van de agrariërs die dit actief tegengaan, is deeltijdboer Ab Vonk Noordergraaf (26) uit Ouderkerk aan den IJssel. Zijn 10 hectare land huurt hij van de Natuurcoöperatie Krimpenerwaard. De coöperatie van lokale boeren beheert natuurpercelen waarvoor onder meer een weidevogeldoelstelling geldt. De coöperatie stelt strenge eisen aan haar leden. Hiermee biedt ze een alternatief voor de door de Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland bepleite reservaten.

Zo wacht Vonk Noordergraaf tijdens het broedseizoen met grasmaaien. „De meeste stukken maai ik pas na 15 juni. Dan zijn de meeste nesten uitgekomen.” Verder loopt de gebiedscoördinator van de coöperatie geregeld rond op zijn land. „Hij kijkt of er nesten liggen en zegt dan welke stukken ik bij het maaien moet overslaan.” De Ouderkerker let zelf ook altijd op. „De coördinator kan altijd wat over het hoofd hebben gezien.”

Een groot nadeel van laat maaien is niettemin dat de kwaliteit van het lange gras veel minder is dan van het jonge gras. Boeren met land zonder weidevogeldoelstelling schrikken hier dan ook voor terug. „Het gras wordt dan te lang en te taai voor de koeien”, verklaart Gerrit Slingerland (33), boer in de Lekkerkerkse buurtschap Opperduit.

Ook Vonk Noordergraaf noemt dit probleem. „De natuurcoöperatie heeft inmiddels een praktijknetwerk opgezet om te onderzoeken waar we het lange gras juist goed voor kunnen gebruiken. Zulk natuurgras heeft bijvoorbeeld veel structuur. Daar hebben drachtige koeien de laatste weken voor het kalven behoefte aan. Je kunt ze het natuurgras dan voeren in een mix met jong gras.”

De bescherming van weidevogels gaat nog veel verder, voor de natuurcoöperatie. „We mogen bijvoorbeeld niet al het gras tegelijk afmaaien”, zegt Vonk Noordergraaf. „Met behulp van mozaïekbeheer zorgen we altijd voor percelen met voldoende lang gras. Daar kunnen de vogels schuilen.”

Opvallender zijn de ”plas-drasstroken” op zijn land. „Dat zijn stroken land die we in het voorjaar onder water zetten”, legt de boer uit. Van half februari tot half juni pompen de deelnemende agrariërs wekelijks water op het land. Aan weerszijden van een greppel komt hierdoor water te staan. „Minimaal 1 meter breed per kant. Daar kunnen de weidevogels wormen en insecten vinden.”

De plas-drasstroken zijn een kersvers proefproject van de provincie Zuid-Holland en de natuurcoöperatie. Het ging dit jaar van start. Na drie jaar volgen een evaluatie en een mogelijk verlenging van nog eens drie jaar. Met het proefproject verzamelt de provincie kennis over natuurbeheer door agrariërs zelf. Opmerkelijk, want voorheen was het natuurbeheer in de Krimpenerwaard vooral een taak van de Stichting Het Zuid-Hollands Landschap.

De meeste weilanden van Slingerland hebben geen weidedoelstelling. Niettemin weet de Lekkerkerker zich verantwoordelijk voor de nesten die hij op zijn land vindt. „Als ik met de maaier het land oprijdt, probeer ik er altijd omheen te sturen.” Als de eitjes pas zijn uitgekomen, doet Slingerland nog meer moeite. „Zulke gruttojonkies zijn nog niet zo snel. Om niet over ze heen te rijden, probeer ik ze te pakken. Dan gooi ik ze over de sloot heen naar de buurman. Hun ouderpaar vindt ze daar wel weer terug.”

Slingerlands inspanningen stoppen niet bij het maaien. „Als de koeien buitenlopen, komen ze met die grote koppen veel te dicht bij het nest en staan ze er zo op met hun poten. Ik zet daarom bijvoorbeeld drie palen om zo’n nest, dat schrikt ze af.”

Met ganzen heeft de Opperduiter minder mededogen. „Daar hebben de koeien veel last van. De vogels zitten met duizenden in de polder, en bevuilen het gras. Dat loopt gewoon uit de hand.”

Verstandig weidebeheer moet achteruitgang vogelstand tegengaan

Groen & duurzaamheid

RD.nl in uw mailbox?