„Duizenden wetenschappelijke artikelen gebaseerd op verkeerde cellen”

Door slordigheidjes in het lab kunnen bepaalde cellen die zichzelf oneindig vaak vermenigvuldigen andere cellen besmetten en helemaal vervangen. Daardoor kan het gebeuren dat onderzoekers denken dat ze onderzoek aan het doen zijn met bijvoorbeeld menselijke huidkankercellen, terwijl die in werkelijkheid grotendeels vervangen zijn door muizenstaartcellen.

„Dat leidt tot wetenschappelijke publicaties die rapporteren over huidkanker bij mensen, terwijl de beweringen eigenlijk over muizenstaartcellen gaan. Dat gebeurt doorgaans zonder dat de wetenschappers het zelf in de gaten hebben”, aldus de Nijmeegse onderzoekers Willem Halffman en Serge Horbach.

Bij het kweken van zogenaamde HeLa-cellen, die gebruikt worden voor biomedisch onderzoek, gaat er weleens wat fout. Zo kunnen er cellen in de verkeerde kweek terechtkomen. Ze raken dan overwoekerd door de verkeerde cellen. Hierdoor zijn inmiddels meer dan 450 zogeheten cellijnen besmet, maar volgens de Radboud weten veel wetenschappers dit simpelweg niet.

De gevolgen van het overwoekerd raken van de onderzoekscellen is dat onderzoeksdata mogelijk ongeldig zijn en vaak niet reproduceerbaar. „Terwijl de problemen met verkeerd geïdentificeerde cellen al een halve eeuw bekend zijn”, aldus de onderzoekers.

Er zijn al decennialang plannen om de verwisseling van celculturen tegen te gaan, bijvoorbeeld door betere protocollen op te stellen en door zuurkasten te gebruiken om hygiënischer te kunnen werken. Bovendien kunnen wetenschappers zelf verkeerd geïdentificeerde cellen detecteren door voorafgaand aan hun onderzoek een genetische test uit te voeren. Maar dat kost tijd en geld. „De wetenschappers die ik sprak, geven aan dat precies daar het probleem zit”, vertelt Halffman. „Om de problemen op te lossen, moet je ofwel iets doen aan de publicatiedruk die wetenschappers ervaren, ofwel een genetische test verplicht stellen.”

Een belangrijk deel van het probleem zit bij de distributiecentra waar veel onderzoekers hun cellen afnemen. „Medewerkers van deze centra erkennen het probleem, maar geven aan dat er door de directie niet naar hen geluisterd wordt. Soms gaat het ook om semi-private bedrijven, die hier natuurlijk liever geen ruchtbaarheid aan geven wegens mogelijke reputatieschade of financiële schade”.

„Duizenden wetenschappelijke artikelen gebaseerd op verkeerde cellen”

Gezondheid

RD.nl in uw mailbox?