Prof. Kuiper: Met GTU samen nieuw land ontginnen

Kuiper is er donderdag bij als de generale synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) in Nunspeet over de oprichting van de GTU vergadert. Als lid van de regiegroep was de rector van de Theologische Universiteit Kampen (TUK) van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV) de afgelopen twee jaar intensief betrokken bij het maken van de plannen voor de nieuwe universiteit. Het is nu erop of eronder: als de CGK-synode akkoord gaat, staan de seinen op groen voor de komst van de GTU.

De generale synode van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt ging vorige maand unaniem akkoord met de oprichting van de GTU. Hoe heeft u dat ervaren?

„Dat was een bijzonder moment. De Gereformeerde Kerken vrijgemaakt gaven al in 2008 de opdracht om te kijken of er meer samenwerking met de Theologische Universiteit Apeldoorn van de Christelijke Gereformeerde Kerken mogelijk was. De christelijke gereformeerde synode wilde iets vergelijkbaars: een brede theologische universiteit. We zijn immers kleine, kwetsbare instellingen.

Het is mooi dat de GKV-synode op deze wijze heeft ingestemd met de plannen. Dat is een keus die veel zegt over onze identiteit. Je proeft hierin het verlangen van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt om met de christelijke gereformeerden en de Nederlands gereformeerden samen gereformeerd te zijn in deze tijd. Daarvoor hebben we elkaar nodig. Concreet gaat het nu om de toekomst van gereformeerde theologie in dit land.”

Toch besloot de GKV-synode in feite ook dat er opnieuw naar de locatie van de GTU en naar de rechtsstructuur –de band met de kerken– gekeken moet worden.

„Het gaat nu om principebesluiten. Daar heeft de regiegroep de synodes ook om gevraagd: Geef groen licht zodat we weten dat we door kunnen gaan. De GKV-synode heeft ingestemd met de grondslag van de GTU, waarin onze Schriftbeschouwing is verwoord. Dat is een belangrijk punt, omdat het onze gezamenlijke grondslag is. Dan zijn er natuurlijk verder nog dingen die nader bepaald moeten worden, zoals de bestuursvorm, het benoemingsbeleid en de locatie.

Een belangrijk element in de discussie op de GKV-synode, en dat zal op de synode van de CGK niet anders zijn, is hoe de kerkelijke betrokkenheid in de GTU vorm krijgt. Nu zijn de universiteiten als zelfstandig rechtspersoon onderdeel van de kerken. Straks zijn er drie kerken die één universiteit in stand houden. In de voorgenomen verenigingsvorm kan de kerkelijke betrokkenheid goed vorm worden gegeven. Dat moeten we nu gaan borgen in statuten en reglementen.”

De regiegroep moet daar nu opnieuw naar gaan kijken?

„De regiegroep is ontbonden, maar er bestaat wel een besturenoverleg. Die zal een werkgroep in het leven moeten roepen om de kaders die de synodes zullen meegeven, uit te werken. Dan komt ook de vestigingsplaats aan de orde. De regiegroep deed het voorstel om de GTU in Utrecht of in de nabije omgeving te vestigen, om zo een nieuwe start te maken en om van betekenis voor christelijke studenten te zijn. Als het Kampen of Apeldoorn zou worden, moet een van beide universiteiten bij de andere intrekken. Moet je dat willen?

De GKV-synode wil dat de GTU wordt gevestigd op een plek waar ze optimaal kan groeien. Ze gaf daarbij als overweging mee ook naar huidige vestigingsplaats van de universiteit te kijken, namelijk Kampen. We zullen wachten op de uitkomst van de CGK-synode en daar dan verder over praten.”

Maar u wilt graag naar Utrecht.

„Ik sta achter het voorstel van de regiegroep, zeker. Samen met externe deskundigen hebben we meerdere plaatsen overwogen en Utrecht kwam als beste uit de bus.”

Herkennen de verschillende kerken zich straks nog in de GTU?

„Het is de bedoeling dat er een gezamenlijke bachelor komt, terwijl de kerken een eigen predikantsmaster vormgeven. Daarin kan de binding met de kerken tot uitdrukking worden gebracht. De verschillende kerken krijgen eigen curatoria en ze kunnen zelf voor hen herkenbare mensen benoemen.”

Verdwijnen er banen als de GTU een feit is?

„We willen juist de wetenschappelijke capaciteit van de GTU versterken. Al het wetenschappelijk personeel van de TUK, de TUA en de Nederlands Gereformeerde Predikantenopleiding gaat daarom mee naar de GTU. Vanaf dat moment gaan we kijken hoe we met vacatures zullen omgaan. Als er mensen afvloeien, is dat via natuurlijk verloop.”

Uit een opiniebijdrage van dr. Henk de Vries in deze krant blijkt dat er plannen leven om méér te doen dan alleen theologie. Die plannen voor een brede universiteit komen niet uit de koker van de Theologische Universiteit Apeldoorn, zegt rector prof. dr. H. J. Selderhuis. Dus ze zijn van u?

„De TUK, de TUA en de drie christelijke hogescholen in Ede, Gouda en Zwolle hebben een paar jaar geleden onderzoek gedaan naar de haalbaarheid van een ”christian university college”, een kleinschalige academische bacheloropleiding op het gebied van geesteswetenschappen. Daar is enthousiasme over. Als je gereformeerde en reformatorische leerlingen van middelbare scholen vraagt naar hun wensen, dan blijkt er veel interesse voor zo’n instelling te bestaan. Als Theologische Universiteit Kampen zijn we geïnteresseerd in zo’n uitbreiding van opleidingsmogelijkheden, maar dat mag uiteraard niet ten laste komen van de huidige universiteit of de GTU. We praten nu over een brede theologische universiteit, niet over een brede universiteit. We willen heus niet een nieuwe Vrije Universiteit oprichten.

Ondertussen denken we wel na over de mogelijkheid om met een instelling voor hoger academisch onderwijs méér te betekenen voor christelijke studenten. Dat is overigens een ontwikkeling die we op de TUK en de TUA nu al zien. Wij hebben in Kampen een bijzondere leerstoel medische ethiek, de TUA een leerstoel christelijke pedagogiek. Dat zijn niet strikt theologische disciplines. We geven ruimte aan de ontwikkeling van andere vakken en laten studenten kennisnemen van deze onderwerpen. We bieden studenten theologie dus meer aan dan theologie alleen.

Ik raak er steeds meer van overtuigd dat we meer kunnen betekenen als theologische instellingen voor het christelijk hoger onderwijs. We hebben in Nederland christelijke basisscholen, christelijke middelbare scholen, christelijke hbo’s maar geen christelijke universiteiten, zoals in het buitenland. Jongeren gaan naar seculiere instellingen. Zo’n christelijk university college, met ruimte voor een beperkt aantal studenten –400 à 500–, kan uitkomst bieden. Ik vind dat we ons open moeten stellen om daar samen naar te kijken. We hebben een verantwoordelijkheid voor een nieuwe generatie jongeren in de kerk.”

Meer dan 400 studenten, dat is groter dan de GTU zelf. De TUK en de TUA tellen samen 275 studenten. Een christian university college zal de GTU misschien overschaduwen.

„Bijna alle universiteiten in Nederland hebben inmiddels een university college van een dergelijke omvang. We hopen natuurlijk dat de GTU verder zal groeien. Een university college zal aanpalend zijn, met een eigen bestuur en financiën. Het mag de theologische opleiding, die door de kerken in stand wordt gehouden, niet in gevaar brengen of hinderen.”

Volgens prof. Selderhuis bestaat nu de kans om dé Europese universiteit voor gereformeerde theologie te stichten. Goed idee?

„Mijn collega heeft gedachten op hetzelfde vlak. Ook hij denkt erover na wat de GTU kan betekenen als internationale instelling. We merken in Kampen dat er wereldwijd veel belangstelling bestaat voor gereformeerde theologie, waarbij Nederland een beetje als moederland wordt beschouwd. Inmiddels komt 10 tot 20 procent van de studenten van de TUK uit het buitenland. Het idee dat de GTU een internationale uitstraling moet hebben, steun ik.”

In de Christelijke Gereformeerde Kerken zijn de meningen over de GTU verdeeld. Wat zou u zeggen als u de synodeleden donderdag mocht toespreken?

„Ik zou benadrukken hoe dicht we bij elkaar staan in een wereld die rap seculariseert. De Christelijke Gereformeerde Kerken zijn me lief. Ik ken ze van binnenuit; mijn vrouw heeft een christelijke gereformeerde achtergrond.

Ik zou vervolgens willen onderstrepen hoezeer het besluit van de GKV-synode over de GTU een uitgestoken hand naar de CGK is. Ik begrijp heel goed welke betekenis de Theologische Universiteit Apeldoorn voor de CGK heeft, mede omdat die verschillende stromingen verbindt. We hebben ons veel moeite getroost om die functie in de GTU te behouden. Er is veel ruimte voor ieders eigenheid. Door elkaar een plaats te gunnen, kun je groeien. De GTU vergroot overigens niet de diversiteit die er nu al binnen de CGK is.

Ook dit moet men weten: als de CGK ja zeggen tegen de plannen, dan vinden ze loyale partners in de GKV en de Nederlands Gereformeerde Kerken. We kunnen nu iets doen wat van groot belang is voor de volgende generaties gereformeerden in ons land. Het is onze verantwoordelijkheid om met wat we hebben ontvangen in onze instellingen samen vorm te geven aan de toekomst van de gereformeerde theologie in Nederland. Die zou enorm gebaat zijn bij de samenwerking in de GTU.”

Veel christelijke gereformeerden zijn bang dat de GKV-synode volgende maand akkoord gaat met vrouwelijke ambtsdragers. Als dat het geval is, heeft zo’n besluit wellicht invloed op de theologische opleiding.

„Het is nu al zo dat er in Apeldoorn en Kampen vrouwelijke studenten zijn die de opleiding volgen. Aan de Nederlands Gereformeerde Predikantenopleiding in Apeldoorn worden vrouwen opgeleid tot predikant.

Theologische universiteiten reageren op ontwikkelingen binnen de kerken. Die zullen echter niet veel invloed hebben op de manier waarop we studenten opleiden. Bovendien besluiten de predikantsopleidingen in de GTU straks zelfstandig over de toelating van studenten.

De CGK-synode heeft gevraagd om de gereformeerde Schriftbeschouwing in de grondslag van de GTU te verankeren. Dat hebben we gedaan. Er is op dit punt geen discussie geweest, wat van tevoren wel was verwacht. Het doet me pijn om te horen dat sommige mensen vinden dat het Schriftgezag bij ons niet in goede handen is. In het verleden nam Kampen Apeldoorn de maat, en dat vond men in Apeldoorn ook niet aangenaam. Laten we elkaars intenties niet wantrouwen op dit punt.

Ook in de vraag naar de positie van vrouwen in de kerk worstelen we om recht te doen aan de Schrift. We werken en leven in Kampen met grote eerbied voor het Woord van God. De collega’s in Apeldoorn weten dat. Er bestaat op dit punt geen enkele twijfel. En laten we ook nuchter zijn. We zijn geen kerken aan het samenbrengen, maar theologische opleidingen.”

Wat doet de Theologische Universiteit Kampen als de CGK-synode donderdag niet akkoord gaat met de komst van de GTU?

„Daar wil ik niet over speculeren. We zijn door de CGK en de TUA aan tafel uitgenodigd en hebben, na een heel intensief traject, gedaan wat de christelijke gereformeerde synode twee jaar geleden vroeg. Zo staat de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland van harte achter de GTU, ook wat betreft eventuele benoemingen van docenten uit hun kring. In de ledenraad zullen evenveel vrijgemaakt-gereformeerden als christelijke gereformeerden zitting hebben. Wat dat betreft doen de GKV, een groter kerkverband dan de CGK, een stapje terug. Er is alles aan gedaan om de CGK zich comfortabel te laten voelen in de GTU.

Voor ons is het belangrijk om donderdag van de CGK te horen dat er niet alleen vrees en zorg is, maar dat ze van harte de GTU verwelkomen. De liefde moet wederkerig zijn. Als dit niet uit overtuiging gebeurt, moet je niet aan de GTU beginnen.

De profeet Hosea heeft het in een bekende tekst over het ontginnen van nieuw land. Soms is dat nodig om verder te komen. Laten we samen nieuw land ontginnen en daarbij veel van God verwachten. We kunnen met elkaar samenwerken: onze kerken doen dat ook meer en meer. Laten we onze verantwoordelijkheid nu nemen voor de toekomst van de gereformeerde theologie en voor nieuwe generaties studenten. De GTU kan nieuwe dingen ontsluiten en de plek zijn waar gereformeerde theologie met nieuwe uitstraling wordt beoefend.”

Vijf vragen over de GTU

Wel of geen Gereformeerde Theologische Universiteit (GTU)? Dat is de vraag waarop de synodeleden van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) donderdag in Nunspeet een antwoord moeten geven. Hoe staan de zaken ervoor?

Wat is de Gereformeerde Theologische Universiteit?

Een nieuwe orthodox-protestantse instelling waarin de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) van de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Nederlands Gereformeerde Predikantsopleiding in Apeldoorn en de Theologische Universiteit Kampen (TUK) van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV) willen samenwerken. Bij de regiegroep die de komst van de GTU voorbereidde, waren ook vertegenwoordigers betrokken van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland. De Bond zal echter geen bestuurlijke verantwoordelijkheid dragen.

Het is de bedoeling dat alle drie de betrokken kerken een eigen predikantsmaster krijgen aan de GTU. Andere delen van de opleiding, zoals de bachelor, volgen studenten gezamenlijk.

Waarom is samenwerking nodig?

Het wordt voor kleine theologische opleidingen als de TUA en de TUK –met 100 à 150 studenten– steeds moeilijker om het hoofd boven water te houden. De problemen stapelden zich de afgelopen jaren op: het bekostigingssysteem van de overheid, hoge werkdruk van de hoogleraren en de steeds hogere eisen die worden gesteld op onder meer het gebied van wetenschappelijke publicaties. Een nieuwe brede orthodox-protestantse instelling biedt de mogelijkheid om de krachten te bundelen en de eigen identiteit te behouden.

Waar opent de GTU straks haar deuren?

Dat is nog de vraag. De regiegroep die de komst van de Gereformeerde Theologische Universiteit voorbereidde, adviseerde Utrecht als vestigingsplaats. Mooi centraal, met een goed academisch klimaat en een breed christelijk studentennetwerk.

Het is echter nog geen gelopen race dat de GTU naar Utrecht of omgeving gaat. De generale synode van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt ging in april weliswaar unaniem akkoord met de komst van de GTU, maar ze gaf wel nadrukkelijk als „overweging” mee dat er nog eens goed naar de vestigingsplaats wordt gekeken. Een deel van de vrijgemaakten blijft graag in Kampen.

Waarom is het besluit van de christelijke gereformeerde synode donderdag cruciaal?

De landelijke vergadering van de Nederlands Gereformeerde Kerken en de generale synode van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt gingen dit voorjaar al akkoord met de komst van de GTU. Nu zijn de christelijk gereformeerden aan zet. Het is geen geheim dat binnen de CGK de meningen over de GTU sterk verdeeld zijn. Sommigen juichen theologische en wetenschappelijke samenwerking met vrijgemaakten en Nederlands gereformeerden toe, anderen zijn bang dat de identiteit van de christelijke gereformeerde opleiding en de binding aan de kerken in gevaar komen.

Wat gebeurt er na donderdag?

Als de CGK-synode akkoord gaat met de komst van de GTU, duurt het zeker nog tot 2019 voordat de universiteit van start kan gaan. De overheid moet eerst per wet haar goedkeuring verlenen aan de nieuwe instelling. Ondertussen zullen de verschillende partners werken aan de nadere invulling van het curriculum. Ook moeten ze een pand kopen.

Mogelijk stelt de synode nog enkele aanvullende eisen. Zo zal een commissie of werkgroep in ieder geval opnieuw naar de vestigingsplaats en de rechtsstructuur moeten kijken, zoals de generale synode van de GKV wil.

Als de synode van de CGK een streep door de GTU-plannen zet, ontstaat er een geheel nieuwe situatie. Dat zou betekenen dat de theologische universiteiten in Apeldoorn en Kampen vooralsnog zelfstandig blijven en moeten kijken naar andere vormen van samenwerking.

Prof. Kuiper: Met GTU samen nieuw land ontginnen

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?