Leren van het leven van Evert

Evert, een vrijgezelle Veluwenaar die leefde in de vorige eeuw, houdt van structuur. Elke ochtend bij het opgaan van de zon staat hij op. Zijn ontbijt verloopt volgens een vast ritueel, net als de warme maaltijd tussen de middag. Hooguit gooit het weer zijn programma in de war. Om niet voor al te grote verrassingen te staan, bestudeert Evert daarom dagelijks de Enkhuizer Almanak en de Barneveldse Krant. Ook voorspelt hij zelf het weer met behulp van barometer en weerglas. Ondanks de toenemende welvaart blijft Evert eenvoudig. Hij heeft geen elektrische apparaten, radio, televisie of telefoon. Hij maalt koffie met een koffiemolen, verstelt zijn kleren met een handnaaimachine en doet de was met een boender en een wasplank. Uit principe gooit de Veluwenaar nooit iets weg. Een scheur in een overhemd repareert hij door er een lapje van een afgedankt kledingstuk op te naaien. „Zijn economie is spaarzaamheid, maar geen gierigheid. Gulheid, maar geen verspilling”, schrijft cultuur- en literatuurhistoricus Bert Paasman, die de foto’s van Overeem van tekst voorzag.

Tekenend daarbij is de afbeelding waarop Evert op zijn vaste zaterdagochtend naar de buren loopt. Om zijn beste klompen te sparen, wandelt hij in de zachte berm in plaats van op de geasfalteerde straatweg.

In het boek, dat voor de tweede keer wordt uitgegeven met vijftig nieuwe foto’s, volgt Overeem Evert de seizoenen door. In sobere zwart-witfoto’s laat de bekende fotograaf onder andere een ondergesneeuwde, lachende Evert zien met twee boodschappentassen aan zijn fietsstuur. Een onnodige toevoeging in het hoofdstuk over de winter lijkt me de mededeling dat Vissen het sterrenbeeld van de Veluwenaar is. Paasman schrijft even daarvoor dat Evert weinig waarde hecht aan astrologie.

Spiegel Overeem leidt het thema lente in met een prachtige plaat, waarop Evert de prille bloesem in zich opneemt. Een foto waaruit respect voor en verwondering over de schepping spreekt. De lente brengt voor Evert veel werk met zich mee, zoals eggen, zaaien, poten en niet te vergeten: verhuizen. De Veluwenaar verkast dan van de woonkamer naar de onverwarmde woonkeuken. De grote schoonmaak, die daarmee gepaard gaat, pakt Evert voortvarend aan. In een schemerige ruimte zien we Evert op de keukentafel staan om de muur boven de schoorsteen af te borstelen.

De zomerse roggeoogst is een thema waar Brand Overeem ettelijke foto’s aan wijdt. De lezer volgt Evert als deze met zijn verweerde handen met zwart gerande nagels een roggekorrel controleert op dikte en stevigheid. Vervolgens steekt hij deze in zijn mond om de rijpheid te keuren. Op zes panoramaplaten laat de fotograaf zien hoe Evert met pikhaak en zicht te werk gaat en het veld met schoven vult. Nadat het koren gedroogd is en de laatste vergeten aren gelezen zijn, brengt Evert de garven in de schuur.

De heruitgave van ”Het leven van Evert” geeft de lezer een indringende blik in het leven van Evert. Overeem, die veel gebruik maakt van natuurlijk licht, geniet het vertrouwen van de keuterboer en dat is terug te zien op de foto’s. Aandoenlijk zijn de afbeeldingen waarop Evert stoeit met zijn geit - door hem meestal Sik genoemd. Onder een boom met laaghangende takken springt het dier met de voorpoten tegen Evert op, zodat het de blaadjes kan afhappen. Na de dood van Sik zien we hoe Evert hem in een kruiwagen naar zijn laatste rustplaats brengt.

Jammer is dat Evert in het boek niet zelf aan het woord komt. Paasman schrijft bijvoorbeeld: „Hij (Evert, JvH) is niet bang voor iemand of iets - zeker niet voor de dood: het natuurlijk einde van alle leven.” En verderop: „Het is duidelijk dat God voor hem in de eerste plaats de God van de natuur is.” Het is niet helder waar de auteur deze stellige uitdrukkingen op baseert.

Niettemin houdt het boek de lezer een spiegel voor. Het brengt hem in contact met iemand voor wie eenvoud, zuinigheid en eerbied voor de natuur de gewoonste zaken van de wereld zijn. In de huidige consumptiemaatschappij kunnen we daarom nog veel van Evert leren.

N.a.v. ”Het leven van Evert. In de luwte van de snelweg”, door Brand Overeem en Bert Paasman; uitg. De Fontein, Baarn, 2008; ISBN 978 90 261 2528 7; € 17,50.

Leren van het leven van Evert

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?