Boek over de naam Jan: complete janboel

Alles wat er over de naam Jan te bedenken valt, passeert de revue. Ik doe maar een greep. Bij voornamen die tussen 1880 en 1961 aan pasgeborenen gegeven werden scoort Jan met 11 procent het hoogst. In 2006 telde Nederland 250.000 Jannen.

Jan komt ook vaak voor in achternamen: Jansonides, Koppejan, Langejan en natuurlijk Janse. Veel (kinder)boeken met Jan in de titel komen aan de orde, zoals ”Jan, Jannetje en hun jongste kind” van E. J. Potgieter (1808-1875). Dat boek is een en al Jan: Jan Krediet, Jan Rap, Jan Salie, Jan Klaassen, Jan Kritiek. Veel bedrijven hebben Jan in de naam. Enkele schrijvers worden bij name genoemd: Jan Siebelink, Jan de Hartog, Jan Terlouw, Jan Wolkers. Ook andere bekende Jannen komen voorbij, waaronder vijf regeringsleiders, met als laatste Jan Peter Balkenende. Maar ook ”Jan met de korte achternaam” wordt genoemd.

Verder: Jan in plaatsnamen (Heerjansdam, Sint Janskerke), uitdrukkingen waarin Jan voorkomt (op z’n janboerenfluitjes, jongens van Jan de Witt), maar ook 51 Jannen tot 2010 die in het Nederlands voetbalelftal hebben gespeeld en andere ‘sterren’ uit de wereld. Er zijn ook veel Jannen ”met een kleurtje”, zoals Zwartjan (de schoorsteenveger), Groene Jan (een merk van tuinproducten), Witte Jan (Zeeuws witbier). En dan de ”plusnamen”: Jan Joost, Jan Kees, Jan Peter. Ik noem nog Jan in liedjes (”Jan Huygen in de ton”), historische Jannen, vooral ”Jan zonder” (Jan zonder Vrees, Jan zonder Land), een reeks dichters met de naam Jan. En dan zijn er nog altijd de Jannen die Jantje blijven (Jantje Beton), ook in versjes (Jantje die pruimen zag hangen of ”In Den Haag daar woont een graaf, en zijn zoon heet Jantje”). Ook niet ongenoemd blijven attributen met de naam Jan: de mallejan en de kortjan, een matrozenmes.

Hoewel spaarzamelijk, komt ook de kerk langs. De 900 jaar oude Oude Jan in Velp, en de uit 1246 daterende Oude Kerk (Oude Jan) in Delft. De kerk van Jannum is afgebeeld. Ook bevat het boek een prent in kleur van Jan Hus op de brandstapel, met een korte beschrijving van zijn veroordeling. Aardig is overigens het verhaal van ”Jantje van Sluis”, de klokkenluider van wie sinds 1624 een houten beeldje in de klokkentoren van het Belfort in het Zeeuwse Sluis staat. In de Tachtigjarige Oorlog redde hij zijn woonplaats van verovering door de Spanjaarden (1606). Ze zouden de aanval inzetten als de klok zou slaan. Jantje was dronken geworden en liet het luiden aan anderen over. Maar dat ging fout, de klok raakte van slag. Vandaar!

Dit curieuze boekje, voorzien van vele foto’s en illustraties, is al met al een complete janboel. Helemaal compleet natuurlijk niet. Schrijver dezes kon zijn naam nergens vinden, niet als Jan, niet als Jantje en ook niet als Janneman, waarmee zijn moeder hem aansprak. Een mens kan niet alles hebben.

Lang leve Jan. Ja, Jan was, is en zal er zijn, Wim Daniëls; uitg. Kuux Media, Eindhoven, 2010; ISBN 978 94 91050 01 5; 60 blz.; € 9,90.

Boek over de naam Jan: complete janboel

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?