De Magdalenakapel in hartje Edinburgh ligt wat verstopt. Af en toe lopen er wat toeristen binnen. De kerk is onderdeel van een historische wandelroute door de stad. Ze kunnen er verhalen horen over en voorwerpen zien uit de Schotse geschiedenis.

De kapel wordt beheerd door een comité dat de rijke kerkgeschiedenis van Schotland bij een breder publiek onder de aandacht wil brengen, de Scottish Reformation Society. Een van de gedreven bestuursleden is ds. David Campbell, predikant van de Free Presbyterian Church in de Schotse hoofdstad Edinburgh.

De Magdalenakapel is een geschikte plek om het met hem over de Schotse Reformator John Knox te hebben, want Knox woonde in deze kapel mogelijk de eerste vergadering bij van de . Een van de gedreven bestuursleden is ds. David Campbell, predikant van de Free Presbyterian Church in de Schotse hoofdstad Edinburgh. 
De Magdalenakapel is een geschikte plek om het met hem over de Schotse Reformator John Knox te hebben, want Knox woonde in deze kapel mogelijk de eerste vergadering bij van de general assembly, de synode van de Church of Scotland in december 1560, zegt ds. Campbell. Anderen betwisten dat en zeggen dat de kapel alleen voor vergaderingen in de zijlijn van de eerste synode is gehouden. Hoe het ook zij: John Knox liep hier, sprak hier.

Knox is een held voor ds. Campbell. „De grootste Schot die er ooit is geweest. Hij heeft zo veel betekend voor de kerk in Schotland. Zijn invloed was enorm en tot op de dag van vandaag gaan veel dingen in Schotland, in kerk en politiek, in lijn met wat Knox uitzette.”

Ds. Campbell bewondert Knox vooral als het gaat om de combinatie van „krachtig optreden, godzaligheid en tegelijk nederigheid.”

Daarnaast was hij onverschrokken. „Zonder vrees. Een man die stond voor de zaak. Heel direct. In zijn gesprekken met koningin Mary benoemde hij de dingen, de zonden, zoals ze waren. Keer op keer.”

Roeping

Een van de belangrijkste momenten in het leven van John Knox is diens roeping tot het ambt van predikant geweest, vindt ds. Campbell. Dat was in 1547, tijdens een dienst in de kapel van het kasteel van St. Andrews. Daar sprak ds. John Rough over de verkiezing tot het predikantschap. Aan het einde van die dienst richtte hij zich tot Knox persoonlijk: „Broeder, wees niet geërgerd, hoewel ik tot u spreek uit naam van allen die hier aanwezig zijn. Ik zeg u in de Naam van God en Zijn Zoon Jezus Christus, en in naam van allen die u door mijn mond roepen: wijs deze heilige roeping niet af, maar daar de eer van God u ter harte gaat, evenals de uitbreiding van Christus’ Koninkrijk, de stichting van uw broederen en de vertroosting van mij, die –zoals u weet– gebukt gaat onder de vele werkzaamheden, en opdat u Gods ernstig ongenoegen zoekt te ontgaan en verlangt dat Hij Zijn genade over u zal vermenigvuldigen, neem dan dit predikambt op u.” Daarop richtte ds. Rough zich tot de gemeente en zei: „Was dit uw opdracht niet aan mij? Keurt u deze roeping goed?” Daarop antwoordde de gemeente: „Ja, en wij keuren het goed.”

Ds. Campbell: „Knox was overstelpt door emoties na deze plotselinge roep. In tranen verliet hij de bijeenkomst en sloot zich op in zijn binnenkamer. Maar nam de roepstem uiteindelijk aan. Het was het begin van een loopbaan met veel moeiten. Hij kwam zelfs als gevangene op de Franse galeien terecht.”

Knox zou een gevierd prediker worden, staand op het „gedachtegoed van de reformatoren Johannes Calvijn en Theodorus Beza. Van wie hij veel leerde tijdens zijn verblijf in Genève. Daarop heeft hij verder gebouwd. Hij heeft in Schotland de reformatie op alle terreinen gestalte proberen te geven. Steeds teruggrijpend op de Bijbel. Zo hervormde hij de invulling van de eredienst grondig.”

Geen vrouwenhater

Maar ook op politiek terrein was Knox’ invloed groot, zegt ds. Campbell. „Hij ging daarbij tegen de leiders in. Hij kwam op voor het volk. Tegelijk wist hij dat hij de instituten moest veranderen om werkelijk een reformatie teweeg te brengen. Uitgangspunt was voor hem het vijfde gebod van de Wet: Eer uw vader en uw moeder. Voor Knox betekende dit dat kinderen naar ouderen moeten luisteren, maar ook andersom: regeerders moeten ook naar het volk luisteren. Gebeurt dat niet, dan mag het volk in opstand komen tegen de overheid, zo stelde Knox. Het is hetzelfde als wat Samuel Rutherford later verwoordde in zijn boek ”Lex Rex”: de koning regeert niet alleen, maar heeft een verbond met het volk.”

Knox’ verstandhouding met de Schotse koninginnen is altijd gespannen gebleven. Ds. Campbell: „Ze zagen in zijn ideeën een bedreiging. Maar vooral zijn boek ”The First Blast of the Trumpet Against the Monstruous Regiment of Women” (Het eerste waarschuwingssignaal van de trompet tegen de ongewenste regering door vrouwen”) zette kwaad bloed. Daarin beschrijft Knox waarom het niet geoorloofd is dat een vrouw op de troon zou zitten. Dat wordt in onze tijd uitgelegd als dat Knox een vrouwenhater was en tegen emancipatie, maar daar doen we hem geen recht mee. Knox vreesde dat de koningin bij een huwelijk onder het gezag van haar man zou staan. Bij een huwelijk van de koningin met een vijandige of rooms-katholieke man zou dat grote gevolgen kunnen hebben. Hij stond daarmee in lijn met iemand als Calvijn, al had die iets andere argumenten om tegen een vrouw op de troon te zijn. Knox was geen vrouwenhater. Integendeel. Als je leest hoe respectvol hij aan zijn schoonmoeder schrijft! Nee, de godzaligheid dreef hem. Maar mensen begrijpen dat nu niet meer.”

Eigen sfeer

Qua hervorming van de kerkstructuur ging Knox verder dan Calvijn, stelt Campbell. „Calvijn leunde meer op de gegeven situatie. Knox wilde verder terug naar de structuren gegeven in het Oude Testament. Knox zag kerk en staat als gelijkwaardige instituten in hun eigen sfeer. Dat betekende voor hem dat er geen bisschop in het parlement moest zitten en andersom moest de overheid niet over de kerk gaan. De een heerst niet over de ander. Die gelijkwaardigheid bepaalt nog steeds de verhouding tussen kerk en staat in Schotland. Bij de general assembly, synode van de Church of Scotland, is wel een vertegenwoordiger van de koningin aanwezig, maar de koningin is nadrukkelijk niet het hoofd van de kerk, zoals dat in Engeland wel het geval is. Dat evenwicht is voor mij nu nog een kernpunt. Dat moeten we vasthouden.” Ds. Campbell is een van de predikanten die daarom grote moeite hadden met de coronamaatregelen die de overheid uitvaardigde voor de kerken.

Al pratend schuift hij een boek toe: ”The emergence of liberty in de modern world” (De opkomst van vrijheid in de moderne wereld) van de Amerikaanse kerkhistoricus Douglas F. Kelly. Het boek verwoordt volgens Campbell helder hoe Knox dacht over kerk en staat en wat Knox’ visie voor onze tijd betekent. „Het lezen waard”, benadrukt hij later nog eens.

Wat ziet u als de hoogtepunten van Knox’ leven?

„Naast zijn roeping zijn er verschillende momenten te noemen. Zoals in 1548, 1549, toen hij als slaaf gevangenzat op de Franse galeien. Het galeischip lag een keer voor St. Andrews, de plaats waar Knox gepreekt had. Hij zei toen dat hij mocht geloven dat zijn tong daar weer eenmaal Gods Naam zou verkondigen. Het heeft jaren geduurd, maar het is uitgekomen.

De jaren 1559, 1560, zijn ook bijzonder te noemen. De Heilige Geest zegende Knox’ werk zo nadrukkelijk. In 1560 beëindigde de Schotse kerk de erkenning van de paus als kerkleider. Verder verscheen Knox’ ”Book of Common Order”, een leidraad voor de erediensten. Verder werd, zoals gezegd, de eerste general assembly gehouden. En de Schotse geloofsbelijdenis kwam gereed. Knox was een van de zes predikanten die daaraan meewerkten.”

Keer op keer kan ds. Campbell zich verwonderen over de krachtige prediking van Knox. „Als predikant van de St. Gileskerk hier in Edinburgh proef je steeds hoe hij zijn gehoor de kracht van het werk van de Geest van God op het geweten bond. Hij preekte Wet en Evangelie.”

Wat kunnen Bijbelgetrouwe christenen nu leren van Knox en diens werk?

„Dat we ook nu die krachtige prediking nodig hebben. Als die weer mag klinken, zal dat tot zegen zijn. Verder is het zo belangrijk dat de kerk weer terugkeert naar de Schrift. Het gezag daarvan erkent. En dat de kerk de tucht weer handhaaft. Waar is de krachtige prediking zoals die kenmerkend was voor Knox?

We kunnen ook leren van Knox’ visie op het onderwijs van kinderen. Daar heeft hij mooie dingen over gezegd en geschreven.

En zijn oproep tot een persoonlijk leven met de Heere moet ons tot nadenken zetten. Alles wat hij deed, stond in het licht van de glorie van Christus. Zijn moed, zijn vaste geloof, zijn ootmoedigheid moeten ons aansporen tot een godzalig leven.”