Precies een jaar geleden schoot het aantal coronapatiënten op de verpleegafdeling rond deze tijd van het jaar pijlsnel omhoog, tot zo’n 2200 begin december. De bezetting op de intensive cares liep op van zo’n 300 begin november naar meer dan 600 halverwege december.

Het verschil met nu is groot. Er lagen vrijdag niet meer dan 36 coronapatiënten op de ic en 850 op de verpleegafdeling. Ook daalt het aantal ziekenhuisopnames al twee weken op rij.

Lees ook

„Uitzonderlijk dat gezonde veertiger door corona in ziekenhuis komt”

Opvallend, noemt prof. Marjolein van Egmond, immunologe bij Amsterdam UMC, de afname. „Dat had ik niet verwacht. Ik heb er ook geen goede verklaring voor. Mogelijk heeft het te maken met de zomergolf, waardoor veel mensen weer afweer hebben opgebouwd. De vaccinaties helpen vanzelfsprekend ook mee.” Het zou haar overigens niet verbazen als het aantal besmettingen gedurende de winter wel weer toeneemt.

Immuniteit

Ook prof. Hans Zaaijer, arts-microbioloog bij Amsterdam UMC en onderzoeker bij Sanquin Bloedbank, vindt de afname opmerkelijk. Het aantal infecties met het RS-virus ziet hij wel omhooggaan, wat gebruikelijk is voor de tijd van het jaar. Dat dat met corona niet gebeurt, wijt hij aan de hoge vaccinatiegraad en de hoge graad van doorgemaakte infecties.

RIVM-woordvoerder Harald Wychgel ziet een combinatie van factoren voor de dalende cijfers. „Door de zomer- en najaarsgolf hebben mensen immuniteit opgebouwd. Ook zijn veel mensen geboosterd en loopt er een prikcampagne. Daarnaast is omikron minder ziekmakend dan de deltavariant van eind vorig jaar.”

Omikron

Uit onderzoek van Sanquin bleek in oktober dat eind vorig jaar 22 procent van de donoren een corona-infectie had doorgemaakt. In minder dan een jaar tijd is dat percentage opgelopen tot zeker 77 procent. Die toename heeft volgens Zaaijer te maken met de omikronvariant, waardoor miljoenen Nederlanders besmet raakten. Mensen die al eens corona hebben gehad, lopen volgens hem een geringe kans om door een nieuwe infectie ernstig ziek te worden.

Het percentage mensen dat corona heeft gehad, verschilt wel aanzienlijk per leeftijdsgroep. Tegenover 90 procent van de 18- tot 25-jarigen heeft minder dan 60 procent van de 71- tot 75-jarigen een besmetting achter de rug. Van hen raakte een op de drie besmet in de periode vóór de omikronvariant. Zaaijer: „Dat betekent dat zo’n 40 procent van de ouderen omikron heeft gezien. Voor de meeste ouderen is de vijfde coronaprik daarom absoluut nuttig, omdat ze zich daarmee beter tegen omikron beschermen.”

Niet onschuldig

Ook immunologe Van Egmond vindt dat de herhaalprik meerwaarde heeft ten opzichte van de eerdere vaccins. De nieuwe coronaprik is namelijk een zogenaamd bivalent vaccin, dat niet alleen is gericht tegen het oorspronkelijke coronavirus, maar ook tegen de omikronvariant.

Omikron is een relatief milde variant. Waarom zouden mensen nog een prik halen? „Het is een vergissing om te denken dat omikron onschuldig is. Dat hebben we gezien in landen waar ouderen minder vaak zijn gevaccineerd. Zij kunnen echt heel ziek worden van omikron”, reageert Van Egmond. „Omdat de afweer tegen het virus na verloop van tijd afneemt, is de herhaalprik voor ouderen en kwetsbaren heel belangrijk. Door deze prik wordt de immuniteit weer op peil gebracht.”

Bescherming

Maar ook 60-minners met een goede gezondheid doen er volgens haar goed aan om een prik te halen. Van Egmond: „Vaccinatie verkleint de kans dat mensen ziek worden en dat de maatschappij door ziekteverzuim wordt ontwricht. Er is al personeelskrapte in veel sectoren, van de zorg tot het openbaar vervoer. Voor iemand die een operatie moet ondergaan, maakt het niet uit of deze wordt uitgesteld omdat het ziekenhuis vol coronapatiënten ligt of omdat artsen ziek zijn. Het resultaat is even vervelend.”

Vaccinatie beschermt goed tegen ernstige ziekte. Maar in hoeverre een prik ook voorkomt dat mensen elkaar besmetten, vindt Van Egmond een lastige vraag. „Wat we zien, is dat vaccinatie met de herhaalprik het aantal neutraliserende antistoffen tegen omikron verhoogt. Deze antistoffen voorkomen dat het virus cellen binnendringt. Het is daarom waarschijnlijk dat gevaccineerden minder makkelijk besmet raken en het virus verspreiden. Maar dat weet je achteraf pas zeker.”

Handen schudden

Zaaijer maakt zich geen grote zorgen over de komende maanden. „We gaan goed voorbereid de winter in. Maar of het goed afloopt, weten we pas volgend jaar. Hopelijk duikt er geen nieuwe, gevaarlijke variant op.”

Het RIVM ziet een toename van de BQ.1-variant, die zich heeft afgesplitst van de omikron BA.5-variant. Volgens woordvoerder Wygchel is dat echter nog geen reden tot zorg. „Er zijn nog geen aanwijzingen dat deze variant zich heel anders gedraagt dan BA.5.”

Zaaijer acht het verstandig als mensen stoppen met elkaars handen te schudden. „Even los van corona: via een handdruk kun je een kwetsbare ook zomaar opzadelen met influenza.” In het Amsterdam UMC, waar de arts-microbioloog werkt, is in 2018 al afgesproken dat artsen in het griepseizoen geen handen meer schudden met patiënten.

Van Egmond hamert erop dat mensen bij klachten thuisblijven en zich testen op corona. Mensen die verkoudheidsklachten hebben en toch naar hun werk moeten, raadt ze aan een mondneusmasker te dragen. „Dat biedt geen 100 procent garantie, maar het is wel een goede manier om de verspreiding van virussen te remmen.”