In Nederland heeft onder meer groenteconcern HAK een Rus als grootaandeelhouder. Andere bedrijven gingen na de Russische inval in Oekraïne failliet, zoals de Amsterdam Trade Bank, of maakten zich vlug los van hun Russische eigenaar.

Mogelijk hebben oligarchen, zakenmagnaten met doorgaans nauwe banden met het Kremlin, in nog veel meer Europese bedrijven een belang, denkt de commissie. Ze kunnen in de schaduw blijven dankzij tussenpersonen, zetbazen, brievenbusfirma’s en ingewikkelde eigendomsconstructies.

„Legehulsbedrijven kunnen met betrekkelijk gemak worden opgezet, waardoor ze blijven dienen voor het doorsluizen van honderden miljoenen euro’s”, aldus een rapport van de commissie over witwassen en de financiering van terrorisme. Doordat onduidelijk is wie erachter zit, kan dat geld worden gebruikt om zelf rijk te worden maar ook voor politieke doeleinden van autocraten zoals de Russische president Vladimir Poetin, waarschuwen de onderzoekers.

De bedrijven van Russen die EU-sancties opgelegd hebben gekregen worden in principe ‘bevroren’. Dat is al voor miljarden euro’s gebeurd. De commissie onderzoekt nog of ze ook verbeurd kunnen worden verklaard, zodat de opbrengst ten goede kan komen aan Oekraïne.

De EU-landen, die toezicht moeten houden en zo nodig moeten ingrijpen, hadden voor veel van deze bedrijven al gewaarschuwd moeten zijn, stelt de commissie. Ze kwamen bijvoorbeeld al voor in belastende gelekte documenten als de Panama Papers, hadden banden met schimmige belastingparadijzen of zaten onnodig ingewikkeld en ondoorzichtig in elkaar.