Als er „één land of volk de genadige wonderwerken van God heeft ondervonden, als er één volk is dat in water en vuur was gebracht, maar door een hoge hand –buiten en boven alle verwachting– in een overvloeiende verversing is gesteld (Psalm 66:12), indien bijgevolg enig land of volk oorzaak heeft om daarom de grote God te verheerlijken, dan is het dit ons lieve vaderland.” Het citaat vat samen wat ds. Abraham van de Velde (1614(?)-1677) dreef om zijn boek te publiceren. „Dit is wat wij in deze verhandeling tot grootmaking van de Naam van onze God tonen.”

En die verhalen moeten ook nu nog worden doorgegeven aan een volgende generatie, vindt de Landelijke Stichting ter bevordering van de Staatkundig Gereformeerde beginselen. Daarom verzorgde zij een nieuwe uitgave van ”De wonderen des Allerhoogsten”. Het is geen snelle heruitgave geworden, maar een zorgvuldig hertaalde publicatie. Neerlandicus R. Mulder zorgde voor een goed leesbare tekst en een uitvoerig personenregister met veel achtergrondinformatie. De redactie zorgde er ook voor dat de tekst weer compleet is, zoals in de eerste uitgaven. Door de tijd heen waren er passages verdwenen of toegevoegd.

Wat is het geheim van de populariteit van ”De wonderen des Allerhoogsten”, vraagt prof. dr. W. J. op ’t Hof zich af in een uitvoerige inleiding over het leven en werk van ds. Van de Velde. Dat zit hem in de opzet van het boek, stelt de hoogleraar. Maar vooral ook in het feit dat Van de Velde „een theologische interpretatie geeft van de eigen vaderlandse geschiedenis en ten gevolg hiervan oproept om tegenover allerlei opkomende dwalingen de orthodoxe gereformeerde leer te handhaven en te streven naar een Gode dankbaar leven.”

Mist

Van de Velde is wel verweten overal Gods hand in te zien. Op die kritiek gaat hij in zijn boek ook in. Zo beschrijft hij een reeks voorbeelden van hoe weer en wind de Nederlandse troepen hielpen of juist de vijand tegenhielden. Hij noemt hoe admiraal Piet Hein door een sterke wind vrij eenvoudig een overwinning kon behalen op de stad Salvador, hoe een dikke mist in 1639 Spaanse oorlogsschepen deed stranden, en hoe in 1623 zwaar onweer een aanval op fort IJzendijke deed mislukken en de vijandelijke legerleider deed uitroepen: „God is geus geworden!” Daarna stelt Van de Velde tegenover critici: „Wil men aanvoeren dat al deze geschiedenissen van wind, weer, zee en rivieren de werking van de natuur niet te boven gaan, dan antwoord ik (…) dat God het is Die de natuur in Zijn macht heeft”. Verder wijst hij erop dat zelfs de „heidenen” en tegenstanders Gods hand erkennen in de gebeurtenissen en dat de wonderen soms zo groot waren dat niemand kan ontkennen dat het wonderen waren.

Hoe relevant is de rijkgeïllustreerde uitgave voor de geschiedbeoefening nu? Dat is een vraag die boven kan komen. Zeer relevant en ook corrigerend, zegt dr. Op ’t Hof. De opvatting dat God de geschiedenis stuurt, „is binnen de gereformeerde gezindte aan een enorme erosie onderhevig” door de doorwerking van de Verlichting, constateert hij. Ds. Van de Velde zou het ontstaan van de staat Israël na de Tweede Wereldoorlog opgenomen hebben in zijn boek, de toetreding van Nederland tot de Europese Unie zou hij als „een verloochening van de Heere hebben gezien” en de coronapandemie als een „oordeel van God”, schrijft de hoogleraar.

Theocratie

Dr. Op ’t Hof valt ds. Van de Velde ook bij in zijn oproep tot „gedurig reformeren overeenkomstig het Woord van God. Wie tevreden is met een onvolmaakte toestand, beantwoordt niet aan de Bijbelse opdracht om te staan naar de volmaaktheid.” De waarschuwende toon van Van de Velde houdt ook de lezer in 2022 een spiegel voor, vindt de hoogleraar. Dr. Op ’t Hof ziet in het boek ook een oproep om te blijven streven naar de theocratie, een volk dat zich onderwerpt aan Gods geboden.

Relevant is het boek van Van de Velde ook gelet op het tweede deel ervan. Daarin gaat het minder over Gods voorzienigheid, maar wijst de Middelburgse predikant op dwalingen die rondgaan en waartegen gestreden en gewaarschuwd moet worden. Hij snijdt ook praktische punten aan, zoals vernieuwingen in de liturgie, het gebruik van orgels, het ontheiligen van de rustdag. En uiteindelijk roept hij op tot een „godvruchtige wandel.”

Vanuit de overtuiging dat het boek van ds. Van de Velde veel onderwijs bevat voor de huidige tijd werkte de Landelijke Stichting ter bevordering van de Staatkundig Gereformeerde beginselen aan een toegankelijke, maar ook betaalbare uitgave: 25 euro voor een stevige gebonden pil van bijna 900 bladzijden is weinig, en alle abonnees van het blad van de stichting, ”In het Spoor”, kregen het boek gratis toegestuurd.

Overigens verscheen begin vorig jaar bij uitgeverij De Schatmaker ook al een heruitgave van het boek. Beide partijen hoorden pas in een laat stadium van de plannen voor een heruitgave.

Boekgegevens

”De wonderen des Allerhoogsten”, ds. Abraham van de Velde; uitg. Landelijke Stichting ter bevordering van de Staatkundig Gereformeerde beginselen; 896 blz.; € 25,-