De Europese Unie voert in december meerdere sancties in tegen de Russische olie-industrie. Het wordt scheepvaartbedrijven verboden Russische ruwe aardolie naar landen buiten de EU te vervoeren, maar ook om financiële of technische diensten te verlenen voor de export van ruwe aardolie als ze zich niet houden aan een prijsplafond. Maar handelaren riskeren represailles van het Kremlin als ze zich houden aan een door de EU opgelegde maximumprijs voor olie.

De afgelopen maanden kwamen steeds meer olietankers in handen van onbekende eigenaren, ziet topman Christian Ingerslev van rederij Maersk Tankers, dat zelf geen zaken doet met Rusland. „Het is heel duidelijk dat er een vloot wordt opgebouwd om dit te transporteren”, zegt hij, verwijzend naar de gesanctioneerde olie. Die tankers voegen zich volgens scheepsmakelaar Breamar bij een al bestaande schaduwvloot van 240 vaartuigen die al olie vervoeren uit Venezuela en Iran, die ook te maken hebben met zware westerse sancties.

Op de achtergrond maken de VS zich zorgen over de gevolgen van de sancties voor de olieprijzen, vooral nu de prijzen aan de pomp een politiek thema zijn rond de tussentijdse verkiezingen voor het Huis van Afgevaardigden en de Senaat. Vooral het feit dat reders olieleveringen niet meer door firma’s uit de EU kunnen laten verzekeren is volgens de Amerikanen problematisch. Veel tankers verzekeren zich voor ongelukken, waaronder olielekken, bij Europese bedrijven en kunnen niet varen als ze die dekking niet meer hebben. En zelfs als verzekeraars nog wel in staat zijn om Russische olieladingen te verzekeren, is het de vraag of zij zelf hun risico’s kunnen afdekken bij herverzekeraars.

Voordat Rusland Oekraïne binnenviel exporteerde het land het grootste deel van zijn olie naar de Europese markt. Het omgooien van die handelsroutes richting India en China, die geen sancties hebben ingesteld, levert daarom hoofdbrekens op. Wie direct olie ophaalt vanuit Russische havens loopt het risico sancties te overtreden, aangezien de EU de olie-import via havens heeft verboden. Maar tot nu toe gingen veel kleinere ladingen Russische olie in Europese havens over naar grotere tankers met hun eindbestemming in Azië. Als dit niet meer mogelijk is, zullen veel meer schepen hun olieladingen op zee overslaan op een ander schip.

Na het ingaan van de nieuwe sancties zijn die zogeheten ship-to-shiptransfers waarschijnlijk niet meer mogelijk in Europese wateren. Het is ook lastig om die in de Oostzee uit te voeren, omdat de grote tankers die naar Azië varen die zee niet kunnen bevaren als ze volgeladen zitten. Een mogelijkheid is om olie over te slaan tussen twee schepen op open zee, in gebieden waar geen land iets over te zeggen heeft. Maar dat maakt de operaties nog risicovoller dan ze al zijn.