Dat blijkt uit de eerste Staat van het gezin, die is gemaakt door Stichting Voor Werkende Ouders, het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid en mediaplatform WIJ. De opstellers onderzochten hoe het met de 2,6 miljoen Nederlandse gezinnen met thuiswonende kinderen gaat. Hiervoor hielden ze een peiling onder 515 ouders en verzamelden ze cijfers uit openbare bronnen.

Voor 90 procent van de deelnemers aan de peiling is het combineren van werk en gezin de grootste uitdaging. Volgens de onderzoekers is er sprake van „een onhoudbare balanceeract.” De helft van de ondervraagden mist daarnaast tijd voor zichzelf en 46 procent maakt zich zorgen over kosten voor gas, energie, boodschappen en meer. 45 procent bekent te weinig tijd voor elkaar te hebben.

Het rapport signaleert tevens behoefte aan een andere vorm van steun voor gezinnen. Hulp is volgens de onderzoekers nu pas vaak beschikbaar als het mis is gegaan. En dan is het de vraag of de geboden steun dan altijd passend is. „Dit brengt een hoog risico met zich mee.”

Preventief

De onderzoekers pleiten daarom voor een meer preventieve aanpak. Daarin is meer aandacht voor de context waarbinnen gezinnen functioneren en ervaren kinderen, ouders en opa’s en oma’s permanente steun vanuit hun omgeving. „Ze behouden de keuzevrijheid om hun leven in te richten zoals zij dat goedachten.”

Hulp moet onder meer komen van gemeente en andere overheden, de werkgever en vanuit de wijk, school, kinderopvang en jeugdhulp. De overheid moet werken aan gezinsbeleid dat laat zien hoe de samenleving naar de waarde van gezinnen kijkt, blijkt verder uit het rapport. „Gezinsbeleid gaat verder dan het individuele gezin. Het raakt ook aan de verhouding tussen gezin en werk, het oog van werkgevers voor ouderschap, armoede, schulden, gelijke kansen, onderwijs, het beroep dat onderwijs op ouders doet, taal, wonen, het klimaat en de stress die volgt uit woonsituaties en de druk op de woningmarkt.”

Bij het verzamelen van cijfers uit openbare bronnen viel het de onderzoekers verder op dat er ‘witte vlekken’ bestaan. Ze zochten naar gegevens over onder meer armoede, kinderopvang en onderwijsresultaten tot drankgebruik onder jongeren en burn-out cijfers van ouders. Er zijn veel losstaande bronnen, maar zowel op landelijk als lokaal niveau ontbreekt het volgens hen aan „samenhangende overzichtscijfers over de fysieke, sociale en mentale gezondheid van gezinnen.”

Verdeeld

Verder signaleren ze dat verschillende onderwerpen die gezinnen raken, verdeeld zijn over verschillende ministeries. De eigen invulling van beleid levert regelingen op die elkaar ‘regelmatig’ tegenwerken.

„Het simpelste voorbeeld is de kinderopvangtoeslag van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en het emancipatiebeleid van het ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur. De laatste richt zich op meer vrouwen, meer uur aan het werk. Maar hoe meer uur je werkt, hoe minder kinderopvangtoeslag je ontvangt. Bij de berekening die ouders aan de keukentafel maken is meer werken dus niet in hun voordeel, terwijl het wel ten goede zou komen aan de gezinsinkomsten en de financiële zelfstandigheid van de vrouw.”

„Dit rapport illustreert dat er geen integraal gezinsbeleid is in Nederland”, reageert Caroline Vink van het Nederlands Jeugdinstituut. „Verlofregelingen, armoedebeleid, jeugdbeleid: het staat allemaal los van elkaar, zonder samenhangende visie op het gezin. We kijken vooral naar ouders als er iets niet goed gaat met hun kinderen. Er is een omslag nodig naar een meer steunende omgeving, die uitgaat van wat ouders nodig hebben. Daarom is het goed dat minister Karien van Gennip van Sociale Zaken naar aanleiding van dit rapport zegt dat het kabinet een laagdrempelige maatschappelijke dialoog gaat voeren over de positie van gezinnen en de verdeling van arbeid en zorg.”

Druk hoog

Volgens directeur Marjet Winsemius van Stichting Voor Werkende Ouders is de druk op gezinnen al jaren hoog en is dat aanleiding geweest de eerste Nederlandse Staat van het Gezin te maken. „Als we nou eens naast gezinnen gaan staan en gaan vragen wat ze nodig hebben en van daaruit kijken wat er anders moet. Niet vanuit bestaande systemen, maar vanuit de keukentafels, pas dan ga je echt helpen en het makkelijker maken. Dat willen we graag doen met het ministerie, met de overheid, met werkgevers en professionals. Maar vooral met kinderen, opa’s en oma’s en ouders zelf.”