Het symposium waarop Post sprak, was georganiseerd door de reformatorische vakorganisatie RMU en de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA). Het thema was ”Spanningsvelden rond werk in de kerk”. De dag vond plaats in de Victorkerk in Apeldoorn. Er waren 51 aanmeldingen. Een aantal aangemelde bezoekers keek mee via de livestream, aldus de organisatie. „De ene bezoeker is ambtsdrager, de andere is werkzaam als advocaat.”

Prof. dr. H. J. Selderhuis, hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht aan de TUA, opende de dag met het lezen van de eerste verzen van Psalm 33. „Conflicten zijn er altijd geweest, ook in de kerk. Toch blijft de kerk de plaats waar de boodschap van verzoening klinkt.”

Mediator Post sprak over polarisatie als voedingsbron voor conflicten. „De begrippen polarisatie en conflict zijn geen synoniemen van elkaar. Polarisatie, ofwel het wij-zij-denken, mag bestaan in de kerkelijke gemeente. Verschillende identiteiten kunnen elkaar juist verrijken, zolang ze maar in liefde met elkaar omgaan. Tegelijkertijd bestaat wel het gevaar dat polarisatie een conflict voedt en omgekeerd.”

Zwijgende meerderheid

Belangrijk is het daarom volgens Post dat een conflict niet escaleert. „Daarvoor is het goed om je niet alleen te richten op mensen die hun uitgesproken mening luidruchtig ventileren, maar om verbinding te zoeken met mensen die geen partij hebben gekozen, ofwel de zwijgende meerderheid. In een conflict zijn de uitersten vaak met elkaar in discussie. Daardoor kan het geluid van de middengroep worden vergeten. Ook een andere formulering van de probleemstelling kan de-escalerend werken. De vraag of er wel of geen opwekkingsliederen gezongen moeten worden, kan beter vervangen worden door de vraag hoe de kerkenraad ervoor zorgt dat jongeren zich thuis blijven voelen in de kerk, zonder theologische concessies te doen.”

Prof. dr. W. A. Zondag, predikant van de gereformeerde gemeente in Dordrecht, bekleedt een leerstoel aan de TUA, die uitgaat van de RMU. In zijn lezing stelde hij dat de kerk een plaats moet zijn van liefde en verzoening. „Toch is daarmee een kerkorde niet overbodig. Regels zijn nodig en geven rust en vertrouwen. Ze werken preventief tegen conflicten.”

Slachtoffers

Na de lunchpauze had advocaat Dick Alblas, tevens voorzitter van de werkgroep kerkelijke rechtspraak in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), het woord. Hij sloot aan op de lezing van prof. Zondag. Alblas gaf aan dat het belangrijk is om de juridische zaken in de kerkelijke gemeente goed op orde te hebben. Dat voorkomt onnodige schade bij slachtoffers in een conflict. Later in zijn betoog haalde hij Mattheüs 18 aan, waar het gaat over het direct aanspreken van betrokkenen in een conflict. „Idealiter is deze lijn de juiste weg, maar in sommige situaties is dit niet haalbaar. Denk aan gevallen van seksueel misbruik. Er kan dan sprake zijn van een gebrek aan vertrouwen of veiligheid.”

Alblas vindt het daarom goed dat er meldpunten zijn buiten de kerkelijke gemeente, die ervoor zorgen dat de klachtenbehandeling en de pastorale relatie niet door elkaar lopen.

Na een korte pauze sprak de hervormde emeritus predikant ds. J. Belder. Zijn lezing was persoonlijker van aard. Hij vertelde over zijn ervaringen in de kerk rondom het Samen-op-Weg-proces, dat in 2004 leidde tot de vorming van de PKN. „Conflicten in de kerk kunnen zo erg zijn dat je eraan onderdoor dreigt te gaan.” Hij verwerkte in zijn verhaal hoe hij ziek werd van de spanningen in de kerk.

Vrijwillig

Kerkrechtdeskundige mr. dr. P. T. Pel was de laatste spreker van de dag. Hij gaf aan dat kerken veel ruimte hebben om eigen regels op te stellen. Aan de hand van twee rechtsuitspraken toonde hij aan dat een burgerlijk rechter vaak terughoudend is om een uitspraak te doen over conflicten in een kerkelijke gemeente. „De rechter gaat er vanuit dat je je vrijwillig bij een kerkelijke gemeente aansluit. Als bepaalde zaken je niet aanstaan, heb je de keuze om de gemeente te verlaten.”

RMU-bestuurder drs. J. Kloosterman leidde vervolgens de groepsdiscussie.