Andreas Beck: Theologie blijft broodnodig, samenwerking des te meer
Theologie als academische discipline blijft broodnodig en kan zelfs weer opleven, verwacht prof. dr. Andreas Beck. Deze week nam hij afscheid als decaan van de Evangelische Theologische Faculteit (EFF) in het Belgische Leuven. „De situatie hier is stabieler dan in Nederland.”
Prof. Beck blijft voltijds verbonden aan de ETF Leuven als gewoon hoogleraar historische theologie. Als hij terugkijkt op zijn negentien jaar academisch decanaat aan de ETF, ziet hij gestage groei, academisering en internationalisering, met behoud van de protestants-evangelische identiteit. „Het netwerk en de samenwerkingsverbanden zijn sterk uitgebreid. Recente ontwikkelingen zijn dat de Freie Theologische Hochschule in Giessen en de Faculté Libre de Théologie Evangélique in Vaux-sur-Seine bij Parijs nu via het doctoraatsprogramma van de ETF Leuven promovendi kunnen opleiden. Er werden onlangs twee nieuwe onderzoeksinstituten opgericht rond religieuze vrijheid en religieuze educatie. Ook werd de lerarenopleiding omgevormd tot een volwaardige educatieve masteropleiding en de bestaande masteropleiding officieel erkend als specialisatie geestelijke verzorging.”
U bent vooral gespecialiseerd in Gisbertus Voetius en de (gereformeerde) scholastiek. Is daar nog belangstelling voor?
„Ja, nu zelfs meer dan in 2007, toen ik in Utrecht op de godsleer van Voetius promoveerde. In Edinburgh is er momenteel een Australische promovendus bezig met Voetius. Daar wordt ook gewerkt aan een Engelse vertaling van Voetius’ ”Catechisatie”. En een van mijn promovendi, die doceert aan een universiteit in Jakarta, wil ook per se op Voetius promoveren.
Naast Voetius zijn er nog veel anderen uit de vroegmoderne theologie die de moeite waard zijn. Een Australische promovendus bereidt een proefschrift voor over Petrus van Mastricht. Vorig jaar promoveerde Matthias Mangold op een proefschrift over Salomon van Til. Eerder promoveerden twee Amerikaanse studenten van me op Amandus Polanus en Samuel Rutherford.”
Wat is de relevantie van de scholastiek? Vaak klinkt het verwijt dat deze het geloof te rationeel wilde verwoorden.
„Dat verwijt berust op een misverstand. De rationaliteit in de vroegmoderne scholastiek, evenals in de middeleeuwen, staat ten dienste van het geloof. Theologen als Voetius stonden nadrukkelijk in de brede traditie van ”fides quaerens intellectum”, geloof dat zoekt te verstaan. Dit is ook het motto geworden van de ETF. Op de goede manier gebruikt kan de scholastiek als wetenschappelijke methode helemaal ten dienste staan van het geloof en de eer van God. Dit bleek ook ruim twee weken geleden nog, tijdens een speciale avond ter gelegenheid van het einde van mijn periode als decaan. Een collega van de KU Leuven vertelde hoe hij onder de indruk was van de actuele relevantie van Voetius’ stijl van grondige theologie, zoals die naar voren komt uit mijn recente boek bij Brill en ook bij Thomas van Aquino te vinden is.”
Waarin verschilt het theologieonderwijs in België van dat in Nederland?
„In België moet je duidelijk onderscheid maken tussen Vlaanderen en Wallonië. Wallonië oriënteert zich meer op de Franstalige wereld, terwijl Vlaanderen dicht tegen Nederland aanleunt. Zo zijn de diploma’s in Vlaanderen geaccrediteerd door de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie. Wel zijn er in Vlaanderen minder spelers: naast de KU Leuven en de ETF Leuven zijn er de Faculteit voor Protestantse Theologie en Religiestudies in Brussel en het Continental Theological Seminary van de Pinksterkerken, dat echter geen Nederlandstalig aanbod heeft. Deze situatie is stabieler dan in Nederland, waar de laatste decennia heel veel is veranderd.”
Theologie neemt een steeds minder prominente plaats in aan Nederlandse universiteiten. Hoe komt dat?
„In Vlaanderen is dit toch anders. De katholieke theologische faculteit van de KU Leuven is wereldberoemd en wordt breed gewaardeerd. In Nederland hebben de verschuivingen mijns inziens ook te maken met het vertrekken van de meeste predikantsopleidingen uit de grote universiteiten. In zekere zin werd de laatste consequentie getrokken uit de boedelscheiding tussen geloof en wetenschap die de hogeronderwijswet van 1876 aanbracht. De trend is nu dat theologie meer naar eigen universiteiten gaat zoals de ETF Leuven, terwijl religiestudies een steeds kleinere plek innemen aan de grote universiteiten.”
Hoe ziet u de toekomst van het theologie-onderwijs in Nederland en België?
„Ik verwacht dat theologie als academische discipline broodnodig blijft en zelfs weer kan opleven. Aan de ETF Leuven hebben wij juist een groeibeweging gezien in de laatste twintig jaar. Ik hoop dat er volwaardige theologische faculteiten en universiteiten met elk een herkenbaar gezicht blijven bestaan, die steeds intensiever met elkaar samenwerken. Ik zie mooie kansen om samen duidelijk te maken hoe relevant theologie is voor kerk en samenleving, ook in de toekomst.”