„Hij was mijn buurman”, vertelt Engracia. „Ik zag dat hij ernst maakte met zijn geloof. Het betekende voor hem veel in het leven van alledag. Door samen met hem de Bijbel te lezen, ben ik gaan inzien dat het roomse geloof alleen maar rituelen kent, maar geen inhoud heeft.” Inmiddels is Engracia lid van de Casa de Gracia, een jonge Spaanstalige baptistengemeente in Kansas City (Missouri), waarvan dr. Achucarro predikant is.

Spaanstalig

Vrijwel elk onderzoek over de ontwikkelingen op het terrein van kerk en geloof in de VS stelt het: binnen een halve eeuw wordt het Amerikaanse protestantisme gedomineerd door evangelicals die hun wortels hebben in de Spaanstalige wereld. Zij worden doorgaans aangeduid als Latino-kerken of Hispanic-christenen.

„De evangelicals met een Europese achtergrond gaan het getalsmatig afleggen tegen de christenen die oorspronkelijk afkomstig zijn uit Latijns-Amerika”, zegt dr. Mark T. Mulder, godsdienstsocioloog aan Calvin College in Grand Rapids. „Dat is voor veel mensen binnen en buiten de evangelicale wereld verrassend. Het vastgeroeste beeld is nu dat daar waar Spaans bloed door de aderen vloeit, Rome het voor het zeggen heeft. Vandaar dat bijna iedereen denkt dat elke Hispanic rooms is. Maar dat klopt inmiddels helemaal niet meer. Er is sprake van een explosieve groei van Hispanic-evangelicals.”

The Latino Reformation

De cijfers tonen het gelijk van Mulder aan. Hoewel de Hispanics in de VS nog altijd een minderheid vormen, zijn ze inmiddels wel een grote minderheid. Van de totale Amerikaanse bevolking behoort nu 17 procent tot de groep Hispanics. In 2014 was 22 procent daarvan protestants. Vijf jaar later was dit volgens onderzoeksbureau LifeWay Research al gestegen tot 29 procent. Onderzoekers verwachten dat in 2030 de helft van alle Hispanics protestants is. Met bijna profetische blik stelde het magazine Time al in 2013 dat in Amerika „The Latino Reformation” ophanden is.

Mulder noemt drie factoren voor de snelle groei van het protestantisme onder de Hispanics: het geboorte-overschot, de immigratie naar de VS vanuit Zuid-Amerika en de „grote teleurstelling” van veel Latino’s in de Rooms-Katholieke Kerk. „Velen hebben genoeg van de ”overload” aan rituelen.”

Als illustratie haalt Mulder de opmerking van een Hispanic-collega aan die twee jaar geleden overkwam van de Rooms-Katholieke Kerk naar een baptistengemeente in Grand Rapids. Zij vergeleek de Rooms-Katholieke Kerk met een failliet warenhuis. „De vele rituelen noemde ze lege voorraadschappen, vormen zonder inhoud. En de medewerkers –ze bedoelde de priesters– zijn veelal mensen die gelaten in de lege winkel zitten, zonder enige aandacht voor de binnenkomende klanten.”

Isolement

De overgang van het rooms-katholicisme tot het protestantse geloof is voor Hispanics niet eenvoudig, zegt dr. Arnaldo Achucarro, zelf afkomstig uit een Latijns-Amerikaans, rooms-katholiek gezin. „Vaak leidt die stap tot isolement binnen de Spaanstalige gemeenschap, die traditioneel rooms-katholiek is. Bekering tot het protestantisme is niet alleen een godsdienstige, maar ook een culturele omkeer. Wie kiest voor het protestantisme moet daarom stevig in zijn schoenen staan. Het gevolg is dat Hispanic protestanten vaak serieuzer kerklid zijn dan veel andere evangelicals. Spaanstalige protestantse gemeenten zijn vaak ook hechte gemeenschappen. Er is sprake van een soort familiegevoel. De kerk staat in het leven van deze mensen centraal.”

De predikant van de Hispanic-gemeente in Kansis City (Missouri) rekent zichzelf tot de conservatieve stroming binnen de Zuidelijke Baptisten. Hij werd in 1974 geboren in een rooms-katholiek gezin, in de stad Asuncion in Paraquay. Achucarro emigreerde in 2002 naar de VS. Na zijn overgang tot het protestantisme studeerde hij aan het Midwestern Baptist Theological Seminary in Kansas City, het instituut waar hij nu –naast zijn predikantschap– de Spaanstalige opleiding coördineert.

De baptistengemeente van Achucarro is nog maar klein. Twee jaar geleden kwam ds. Achucarro naar Kansas City om daar in een armere wijk met veel Hispanics een gemeente te stichten. De eerste diensten werden alleen door de predikant, zijn vrouw, zijn drie kinderen en een vriend bijgewoond. Maar inmiddels zitten er elke zondag bijna honderd mensen onder zijn gehoor. „De Heere heeft het werk willen zegenen. Elke maand komen er nieuwe hoorders bij. En inmiddels hebben we ook al twee keer een doopdienst gehouden, waarin in totaal 38 mensen zijn gedoopt.”

In de periode tussen zijn afstuderen in Kansas City en zijn terugkeer naar die stad, nu twee jaar geleden, was Achucarro op diverse plaatsen werkzaam als kerkplanter. „Op drie plaatsen in de staat Iowa en in Salt Lake City in de staat Utah heb ik gediend. En in elk van die plaatsen is er inmiddels een zelfstandige Hispanic-gemeente.”

Leegte

Dr. Achucarro vertelt op zijn werkkamer op het baptistenseminarie in Kansas City dat er bij veel immigranten uit Latijns-Amerika sprake is van eenzaamheid en geestelijke leegte. „Allereerst zijn veel immigranten alleengaanden. Ze hebben vaak hun familie in hun geboorteland moeten achterlaten. En ook wanneer ze inmiddels een verblijfsvergunning hebben, blijven ze zich vreemdeling voelen.”

Ook de taal is volgens Achucarro voor hen een probleem. „Dat vergroot hun isolement.” Daar komt bij dat er onder Spaanstalige immigranten vaak teleurstelling is en soms zelfs sprake is van ontreddering. „Ze dachten in Amerika in een soort paradijs te komen, maar het blijkt een leven te midden van distelen en doornen te zijn. Hun leven is vaak moeilijk. Wanneer er mensen zijn die met bewogenheid naar hen omzien, zijn deze mensen al heel blij.”

Toch zijn volgens de baptistenprediker die bewogenheid en aandacht niet de belangrijkste sleutel tot het hart van deze mensen. „Menselijkheid tonen en voor een thuisgevoel zorgen is belangrijk, maar dat onderscheidt de christelijke gemeente niet van andere, ook wel seculiere welzijnsorganisaties. Wil je het hart van deze mensen bereiken, dan moet je komen met het Woord van God.”

Dr . Achucarro moet daarbij niets hebben van de agressieve evangelisatiemethoden die sommige evangelicals gebruiken om de Bijbelse boodschap uit te dragen. „Wij mensen kunnen mensen niet dwingen te geloven. Het Woord van God, dát moet het doen.”

Als de predikant contact krijgt met een Spaanstalige Amerikaan of een Hispanic-gezin biedt hij aan om samen de Bijbel te gaan lezen. Hij noemt het voorbeeld van een drietal gezinnen uit de stad Des Moines (Iowa) waarmee hij vijftien maanden lang elke week twee keer een uur de Bijbel las. „We lazen de ene avond een deel uit het Oude Testament, de andere avond een stuk uit het Nieuwe Testament. Hoofdstuk voor hoofdstuk gingen we door. Af en toe gaf ik enige uitleg, zoals Filippus dat bij de Moorman deed. Na bijna anderhalf jaar kwam er een keerpunt. Deze mensen zeiden: „Als we dit lezen, dan zit de Rooms-Katholieke Kerk er met haar leer goed naast.” Zij hebben zich aangesloten bij de baptistengemeente in Des Moines.”

Bij deze Bijbellezingen hoedt Achucarro zich ervoor om steeds te bewijzen dat de Rooms-Katholieke Kerk dwaalt. „Ik ga geen debat aan. Mijn theologische kennis en argumentatie wegen niet op tegen de kracht die er van de Bijbel zelf uitgaat. Al probeer ik natuurlijk in mijn uitleg en toelichtende opmerkingen het protestantse geluid wel te laten doorklinken.”

Bijbelse boodschap

Godsdienstsocioloog Mulder deelt de constatering van dr. Achucarro dat Hispanics die overkomen naar het protestantisme vooral geraakt worden door de Bijbelse boodschap. „De meeste Hispanic-protestanten houden vast aan het absolute gezag van het Woord van God. Van moderne theologie en een horizontale verkondiging moeten ze doorgaans niets hebben. Vandaar dat ze zich meer thuis voelen binnen de evangelicale stroming dan bij de mainline kerken.”

Dat conservatisme werkt volgens hem ook door in hun ethische opvattingen en hun politieke oriëntatie. „Ze zijn fel tegen abortus, het homohuwelijk en de moderne opvattingen over genderidentiteit. En als ze mogen stemmen, kiezen ze meestal voor de Republikeinen. Daarin onderscheiden ze zich van rooms-katholieke Hispanics, die doorgaans Democratisch stemmen.”

Mulder wijst erop dat de keus voor het evangelisch protestantisme niet betekent dat alle Hispanics zich aansluiten bij de Zuidelijke Baptisten, de denominatie waar dr. Achucarro toe behoort. „Weliswaar kiest de meerderheid van de Hispanic-bekeerlingen daarvoor, maar er is ook een grote groep die overgaat naar een pinkstergemeente of een charismatische groep. Hispanics zijn emotionele mensen, die er vaak behoefte aan hebben om uiting te geven aan hun gevoelens. Vandaar de aantrekkingskracht van de kerken die zeggen ruimte te willen geven aan –wat ze noemen– de werking van de Geest. Het Hispanic-protestantisme is dus zeer divers.”