Armoede gaat vaak gepaard met andere sociale problemen. Wat kunnen we doen? Ministeries zijn hard aan het rekenen geslagen voor koopkrachtverbetering, compensaties, enzovoorts. We weten nog niet wat daar uit komt. Het zal echter lang niet voor iedereen genoeg zijn om uit de geldproblemen te blijven.

Maar het zou toch moeten kunnen? Misschien met nog wat meer geld. Dan kan iedereen met schulden hulp krijgen, of een bijstandsuitkering. En iemand die volgens bedrijfseconomische berekening te weinig productief is, kan een participatieplaats aanvragen bij de gemeente. Zo nodig ook met een aanmelding voor begeleid zelfstandig wonen, om het eigen huishouden op orde te houden. Een gezin met problemen in de opvoeding of een verslavingsproblematiek kan aangemeld worden voor jeugdhulp.

Zou het niet prachtig zijn als het zo kon werken? Dan kon iedereen voor zichzelf het leven inrichten, de dromen verwerkelijken. We betalen belasting en voor wie het niet redt, is er de overheid. Nu zien we dat het zo niet kan werken. En Bijbels gezien is er ook niet veel moois aan dit ideaal.

De overheid heeft niet het goede vangnet voor iedereen in nood. Dat zien we steeds duidelijker op allerlei terreinen. Bijvoorbeeld: voor uit andere werelddelen gevluchte mensen was er wekenlang geen veilige opvang. Ander voorbeeld: voortdurend neemt het werk van de jeugdzorg toe, voor kinderen en jongeren met wie het thuis niet goed gaat. In 2021 had 10 procent van de jongeren met jeugdhulp te maken. Dat zijn er inmiddels alweer meer geworden. Al jaren is er sprake van financiële tekorten en van wachtlijsten in de jeugdhulp.

Ook wat betreft volwassenen die niet helemaal in staat zijn om zelfstandig een huishouden te runnen, krijgt de overheid het niet voor elkaar om hen allemaal goed en tijdig op de rails te houden. Hoe meer mensen proberen om individueel het eigen leven te plannen en te organiseren, hoe meer mensen in de problemen komen. Problemen in de relatie of in de opvoeding, financiële of psychische problemen, verstrikking in de kluwen van loketten en regelingen van de overheid. De overheid kan dit allemaal niet voorkomen (zie ook het door het Sociaal en Cultureel Planbureau uitgebrachte essay ”De menselijke staat”, mei 2022).

De Britse rabbijn, filosoof en politicus Jonathan Sachs (1948-2020) schrijft niet voor niets dat we in onze samenleving veel meer ”wij” en veel minder ”ik” nodig hebben. Voor mij is het onbegrijpelijk dat veel wetgeving en beleid nog altijd uitgaan van de fictie dat elke burger zoveel mogelijk zijn eigen leven moet kunnen kiezen. En ook zelf in staat is om het leven op de rails te houden en desnoods op tijd de goede formulieren voor overheidssteun kan invullen. Zeker in onze ingewikkelde samenleving zijn er tien- of honderdduizenden die dat niet voor elkaar krijgen. Hoe kunnen partijen als VVD en D66 en de linkse partijen dan toch de individuele vrijheid als ideaal blijven promoten? Die vrijheid maakt niemand gelukkig, en zeker niet die velen die de mogelijkheden missen om op eigen benen te staan.

Laten die ideologen toch afstappen van de aversie tegen (religieuze) gemeenschappen. Natuurlijk beperken die gemeenschappen de bewegingsvrijheid van een individu, maar dat is ook ergens goed voor: niemand leeft alleen voor zichzelf.

Wat is er dan wel nodig? Huwelijkstrouw is de basis. Zolang we echt ons best doen om liefde in het gezin te houden, worden daarmee veel (niet alle) sociale problemen voorkomen. Als ons die warme thuisbasis gegeven is, is er alle reden om met zorg om te zien naar mensen wie dat niet gegeven is.

Maar ook in de familie, in de kerk en in de straat: meer dan ooit is het van belang dat we om ons heen kijken of er geen eenzamen in de buurt zijn. Sterke gemeenschappen zijn hiervoor nodig. In de familie, de kerkelijke gemeente, de school, de wijk. Zo’n gemeenschap geeft morele sturing die helpt om, waar enigszins mogelijk, trouw te blijven. Je vult elkaar ook praktisch aan, omdat niemand alles kan. En de rechtvaardige „strooit uit; (…) zijn gerechtigheid bestaat in eeuwigheid” (Psalm 112:9)!

De auteur is advocaat bij BVD advocaten.