„Huishoudens merken de gevolgen van de hoge inflatie, en dat heeft zijn weerslag op de economie. Er is een groeiend aantal mensen dat nu al nauwelijks kan rondkomen en voor wie de energierekening onbetaalbaar dreigt te worden”, aldus CPB-directeur Pieter Hasekamp vorige week.

De raming is traditiegetrouw het uitgangspunt voor het kabinet voor de definitieve besluitvorming over de begroting van komend jaar. Door de hoge inflatie, en de daarbij achterblijvende loonstijging, daalt de koopkracht gemiddeld met 6,8 procent. Daarbij is er zogenoemde inflatie-ongelijkheid: hoe lager het inkomen, hoe sterker de financiële last van de prijsstijgingen wordt gevoeld.

Het standaard koopkrachtbeeld is gebaseerd op de gemiddelde inflatie en houdt dus geen rekening met dit soort verschillen tussen huishoudens. „Net als voor de koopkrachtcijfers geldt dat deze cijfers de werkelijke problematiek nog onderschatten”, aldus het CPB.

Classisdominee Wim Beekman van de PKN-classis Friesland roept diaconieën van kerken op extra goed te kijken waar ze nu kunnen helpen. „De antennes moeten omhoog.” Hij wijst erop dat er met 230 kerkelijke PKN-gemeenten een groot netwerk is om mensen in financiële nood te helpen, maar dat die beide partijen elkaar moeten vinden. „Nog altijd is er wel een drempel om naar een kerk te stappen, maar ze moeten weten dat er ‘in stilte’ heel veel mogelijk is. Je hoeft niet met alle papieren op tafel.”

Volgens Jan Bosman, verbonden aan Solidair Friesland en de Arme Kant van Friesland is het nu „alle zeilen bijzetten.” Hij is het met Beekman eens: „De antennes moeten misschien wel hoger dan ooit.”

Bosman zegt dat hij is geschrokken van de CPB-cijfers. „Er dreigt een verdere tweedeling in de maatschappij van armen en rijken, die er feitelijk al was, maar zich nu verder verdiept. Wij maken ons met name ook ernstig zorgen over de ouderen. Dat die de verwarming in huis niet meer aan doen, niet meer ergens op bezoek kunnen gaan.”

Er is dan het gevaar dat ouderen in een sociaal isolement terecht komen. „We gaan met caritasinstellingen, diaconieën en ouderenbonden hierover in gesprek, dat er extra aandacht voor hen moet komen.” Op 15 oktober is een armoedeconferentie in Franeker. „We hebben allemaal enthousiaste vrijwilligers die zich al jaren inzetten voor de armoedeproblematiek, maar het is wel moeilijk om de moed er in te houden.”

Vanuit de kerken zal zeker ingezet worden op hulp richting mensen die in de knel komen, maar wél met het signaal naar de overheid dat zíj het voortouw moet nemen, aldus Bosman. „Het wordt tijd dat het kabinet deze crisis echt serieus neemt. Het had zo ver niet hoeven komen.’’

„Het wordt erg lastig om nog dit jaar iets aan de koopkracht te doen”, zei vicepremier en minister van Financiën Sigrid Kaag echter in een reactie op de CPB-prognose.

Arnold Zwaagstra, directeur van Bureau Benedictus in Garyp, een kantoor dat zich specialiseert in schuldhulpverlening aan particulieren en bedrijven, meent dat „het rommelt in de markt” en dat de vooruitzichten niet gunstig zijn. „Maar we zeggen al twee jaar dat de bom barst. Ik heb geen glazen bol, dus ik vind het moeilijk te zeggen wat er over een half jaar gaat gebeuren.”

Hij ziet wel dat meer mensen in de problemen komen, zeker in vergelijking met de afgelopen twee coronajaren. „Ik heb alleen deze week al vier verzoekschriften bij de rechtbank ingediend voor cliënten om afsluiting van gas en elektriciteit of water te voorkomen.” Dat zie je nu wekelijks toenemen, aldus Zwaagstra, die ook schuldhulpverlener is. De toename geldt ook voor woning-ontruimingen, omdat verhuurders de huurovereenkomst beëindigen. „Het is een optelsom van maanden waarbij de vaste lasten niet meer betaald kunnen worden.”

Ook mensen die al in een schuldsaneringstraject zitten, komen door de gestegen energiekosten in de problemen. „Er geldt een landelijke normering voor wat je per maand moet aflossen.” Met werkelijke woonlasten en zorgkosten wordt wel rekening gehouden, maar voor hoge uitgaven voor gas, water en licht gelden normbedragen, dus wordt er niet gekeken naar wat men daadwerkelijk moet betalen. „Dat gaat dus hoe dan ook knellen.”

Bij de voedselbank

Jacob de Bruin van Voedselbank Heerenveen is vrijdag bezig met de uitgifte van grote pakketten voor Heerenveen, aan grote gezinnen (vanaf drie personen). „Dat zijn er 61.” Om de veertien dagen krijgen cliënten een pakket. Als het gaat om kleine gezinnen – een- of tweepersoonshuishoudens – helpt Voedselbank Heerenveen er 130. „Dat aantal is constant.” Ook gaan er nog tussen de tien en twintig pakketten naar Akkrum en Jubbega „Opgeteld dus ongeveer tweehonderd adressen. We zien geen stijging, nog niet. Maar we weten ook niet wat er nog gaat komen.”

Wie de vrijdagmarkt in Leeuwarden bezoekt, hoort een wisselend beeld. Van: „Er is geen crisis” tot „Dit gaat niet goed komen zo.” Meryem (38) uit Leeuwarden eet met haar vader Ben een portie kibbeling. Zij heeft wel zorgen, ondanks dat ze met haar man tweeverdiener is. Ze heeft drie kinderen en er wordt inmiddels geen vlees meer gegeten bij de warme maaltijd. „Alleen nog vleeswaren voor op brood.’’ Wat vooral zorgen baart: „Je weet niet wat de toekomst brengt. Ik betaal nu dit voor de boodschappen, maar is het over een jaar drie keer zoveel?” Overal om haar heen hoort ze zulke geluiden over onzekerheid.

Anton van Buul uit Sneek is samen met zijn echtgenote op de markt. Die blijkt beter te weten dan haar man wat er wekelijks uitgaat. Volgens hem zijn de hoge prijzen van nu tijdelijk. „De wal keert het schip.”