In 2003 kreeg de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny van de Verenigde Naties het weinig benijdenswaardige predicaat van de meest verwoeste stad op aarde. Aanhoudende Russische bombardementen moesten het moreel van de Tsjetsjeense separatisten breken en het voor hen onmogelijk maken zich nog ergens schuil te houden. Anno 2022 past Rusland dezelfde tactiek toe in Oekraïne. Zo wordt Marioepol in één adem met Grozny genoemd.

In Tsjetsjenië werden zogenaamde filtratiekampen opgezet. In de oorlog met Oekraïne zijn ze weer terug. Oekraïners die niet naar het westen kunnen vluchten, hebben geen andere keus dan naar het land van de agressor te trekken. Daar worden ze ondergebracht in filtratiekampen.

In die kampen worden de Oekraïners gefotografeerd, ondervraagd, worden hun vingerafdrukken genomen en hun telefoons op pro-Oekraïense berichten onderzocht. Mannen moeten zich uitkleden tot op hun ondergoed en hun lichaam wordt onderzocht op tatoeages die op banden met Oekraïense nationalistische groepen kunnen wijzen. Bloeduitstortingen bij de schouders wijzen uit dat iemand door de terugstoot van een geweer scherpschutter is geweest.

Rusland wil met de kampen die Oekraïners eruit filteren die de Russische propagandist Timofei Sergiezev „een actieve nazi” noemt, dus wie zich voor een onafhankelijk Oekraïne inzet. Vrouwen en kinderen worden net zo goed onderzocht als de mannen. Volgens deskundigen wil Rusland met de filtratiekampen vooral de burgerbevolking intimideren.

Vinden de Russen niets verdachts bij iemand, dan krijgt hij of zij een formuliertje met een stempel met de datum van de filtratie en de handtekening van een officier. Vertrouwen de Russen iemand niet, dan wordt die langer vastgehouden.

Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken sprak onlangs over gewelddadige verhoren in de kampen in het oosten van Oekraïne. Geïnterneerden zouden door gebrekkige medische verzorging zijn overleden. Er zouden zelfs gevangenen gericht zijn gedood.

Volgens de Neue Zürcher Zeitung (NZZ) is er geen eenduidig beeld van wat precies in de filtratiekampen gebeurt. Er wordt geweld gebruikt, maar onduidelijk is of dit structureel gebeurt zoals in Tsjetsjenië. Een groot verschil met de Tsjetsjeense kampen is dat de Oekraïners die zogenaamd schoon zijn verklaard in de meeste gevallen naar Rusland worden gedeporteerd. Oekraïne zei in mei dat al meer dan 1,3 miljoen mensen tegen hun wil naar Rusland zijn vervoerd. Rusland noemt een lager aantal en spreekt over evacués.

The New York Times sprak met enkele tientallen van hen. Die Oekraïners vertelden dat ze gedwongen waren. Een deel moest met de trein naar het Verre Oosten, op duizenden kilometers afstand van hun geboortegrond.

Margarete Klein van de Stiftung Wissenschaft und Politik in Berlijn zei tegenover de NZZ dat de transporten onderdeel zijn van psychologische oorlogvoering. „Doordat de achtergebleven familieleden niet weten waar zij zijn en of ze ooit nog terugkomen, proberen de Russen het moreel te breken.”