Tijdens hun verkiezingscampagne de afgelopen dagen deden zowel de vermoedelijke winnaar van aanstaande zondag, de pro-westerse oppositieleider Viktor Joesjtsjenko, als de pro-Russische premier Viktor Janoekovitsj verrassende uitspraken en beloftes.

Zo beloofde Joesjtsjenko de etnische Russische bevolking in het oosten van het land om het Russisch als tweede taal naast het Oekraïens te zullen respecteren. Janoekovitsj liet op zijn beurt weten dat indien hij president wordt, het land net zulke goede contacten met het Westen zal houden als met Rusland. „Dit in reactie op radicale krachten die dwingen Oekraïne te kiezen tussen Rusland of Europa”, zei hij alsof hij de onschuld zelf was.

Ook heeft Joesjtsjenko beloofd dat Oekraïne pas tot de NAVO zal toetreden nadat de bevolking daar via een referendum over is geraadpleegd en dat hij de langdurige aanwezigheid van de Russische vloot in de Oekraïense havenstad Sebastopol op de Krim volledig zal respecteren. En Janoekovitsj veroordeelde op zijn beurt het separatisme in het zuidoosten van het land en zegt Oekraïne als een ondeelbare eenheid te beschouwen.

Joesjtsjenko’s traditionele aanhang bevindt zich vooral in het Oekraïenstalige midden en westen van het land en is openlijk voor aansluiting bij de EU en de NAVO. Janoekovitsj’ electoraat woont daarentegen vooral in de aan Rusland grenzende zuidoostelijke gebieden en op het voormalige Russische schiereiland de Krim. Zij hebben in veel gevallen een etnisch Russische afkomst en kunnen zich geen toekomst voorstellen zonder hechtere banden met buurland Rusland.

De handreikingen zijn opvallend, omdat tijdens de campagne voor de eerste twee rondes van de presidentsverkiezingen de kandidaten zich juist met deze punten trachtten af te zetten tegen de ander. Vooral Janoekovitsj lijkt ver door de knieën te zijn gegaan.

De door de zittende Oekraïense president Leonid Koetsjma als opvolger geselecteerde premier profileerde zich eerder nog als uitgesproken pro-Russisch en sprak zich openlijk uit voor het opgaan in een soort Russische gemenebest. Hij bezocht kort voor de verkiezingen de Russische president Vladimir Poetin in Moskou. Die bracht op zijn beurt tweemaal een tegenbezoek, zowel tijdens de eerste als tijdens de tweede ronde van de presidentsverkiezingen.

Nog voordat de Oekraïense centrale kiescommissie Janoekovitsj na de tweede verkiezingsronde op valse gronden tot winnaar uitriep, had Poetin Janoekovitsj al gefeliciteerd met zijn overwinning. Ook tijdens de daarop volgende politieke crisis, waarbij de oppositie onder leiding van Joesjtsjenko massaal de straat op ging, bleef Moskou de handen boven zijn hoofd houden.

Bovendien speelde Janoekovitsj bewust de separatistische kaart door oproepen tot afscheiding in het zuidoosten van het land openlijk te steunen en aan te wakkeren. Mede hierdoor zijn de al jarenlang sluimerende historisch-geografische tegenstellingen opeens naar de oppervlakte getreden en zowel de politiek als het dagelijks leven in Oekraïne gaan beheersen. Dat uit zich onder meer in een toenemend aantal etnische incidenten op De Krim.

Moskou leek aanvankelijk niet onwelwillend tegenover deze strategie te staan en stuurde zelfs afgezanten naar de potentieel seperatistische regio’s. Maar toen bleek dat zowel het Oekraïense hooggerechtshof als het parlement Janoekovitsj niet als legitieme winnaar van de verkiezingen erkenden, kreeg Moskou twijfels en zei uiteindelijk iedere president te zullen accepteren.

Janoekovitsj heeft bewust afstand genomen van Moskou. Bovendien heeft hij alle banden met Koetsjma doorgesneden, die hij van bedrog en verraad beschuldigt, omdat hij het volgens zijn zeggen met de oppositie op een akkoordje heeft gegooid.

De premier presenteert zich als onafhankelijk kandidaat en heeft zich zelfs opgeworpen als de ultieme verdediger van de Oekraïense onafhankelijkheid en de territoriale eenheid. Hij suggereert nu dat niet hij, maar Joesjtsjenko degene is die erop uit is het land in twee delen uiteen te laten vallen. De voormalige premier zou te weinig oog hebben voor de problemen in de Russischtalige gebieden.