Davied van Berlo is voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Vlaggenkunde en weet veel over de geschiedenis van de Nederlandse vlag.

Mag een demonstrant met een Nederlandse vlag doen wat hij wil?

„Ja, in Nederland kennen we in ieder geval geen wetten rond vlaggen. Iemand die de vlag op zijn kop hangt of over de grond sleept, is dus niet strafbaar. Wel is er protocol rond vlaggen. In een aanwijzing van de Rijksoverheid staat beschreven hoe er op overheidsgebouwen gevlagd dient te worden. Zo moet de vlag voor het donker gestreken zijn, tenzij de vlag verlicht wordt. Ook burgers, bedrijven en organisaties wordt gevraagd deze richtlijnen te volgen. Maar iemand dwingen het protocol te volgen, kan niet in Nederland.”

Waar komt het gebruik van het omkeren van de vlag vandaan?

„Het omdraaien van de vlag heeft oude papieren, weten we onder meer door een schilderij in het Scheepvaartmuseum. In de negentiende eeuw draaide de bemanning van een schip de vlag op zijn kop als er nood was, bijvoorbeeld als er een man overboord was geslagen. Het diende als sein voor andere schepen in de buurt, zodat die te hulp konden schieten.”

Sinds wanneer is dit oude gebruik overgenomen door protestbewegingen?

„In Nederland vielen de omgekeerde vlaggen me voor het eerst op tijdens de demonstraties van de gele hesjes vanaf 2018. Later gebruikten demonstranten de omgekeerde vlag ook tijdens protesten tegen de coronamaatregelen. En nu dus bij de protesten tegen de stikstofregels.”

Wat wil het omkeren van de vlag tegenwoordig zeggen?

„Ergens zie je nog wel de link met het verleden. Demonstranten vinden dat het land in nood verkeert en dat zaken niet goed lopen. In zekere zin roepen ze om hulp, net als de bemanning van een schip eeuwen geleden. In de Verenigde Staten (VS) is het omkeren van de vlag al langer gaande. In tegenstelling tot Nederland kent de VS wel allerlei regels rond vlaggen: de vlaggencode. Daarin staat beschreven dat de vlag omgedraaid kan worden in geval van nood. Bij de bestorming van het Capitool en bij protesten van Black Lives Matter werd de vlag omgekeerd. Het is daar –meer nog dan in Nederland– echt een gevestigd symbool tijdens protesten.”

Wat vindt u ervan dat de Nederlandse driekleur op zijn kop wordt gebruikt tijdens allerlei protesten?

„Ik vind het interessant dat mensen een verbindend symbool als een vlag proberen te gebruiken als politiek middel. Ze eigenen zich de vlag toe voor eigen politiek gewin.”

Hebt u het idee dat de omgekeerde vlag tegenwoordig terrein wint?

„In ieder geval komt de vlag op zijn kop terug bij protesten rond meerdere thema’s. Het wordt dus langzamerhand een soort protestvlag, waar verschillende groepen elkaar vinden in hun wantrouwen richting de overheid.”

Is de omgekeerde vlag volgens u een sterk symbool om een boodschap over te brengen?

„Voor iedere Nederlander is de vlag een herkenbaar symbool. Als een demonstrant de driekleur op zijn kop hangt, valt dat iedereen automatisch op. Het genereert aandacht, dus in die zin is het een effectief middel.

Tegelijkertijd is het nog maar de vraag of alle reacties positief zijn. Sommige mensen zullen juist verontwaardigd zijn en vinden dat de Nederlandse vlag wordt gekaapt voor eigen politieke doelstellingen.”