Vuurwerk spettert, kurken knallen. Met het nodige tromgeroffel laat China z’n nieuwste vliegdekschip te water vanaf de scheepswerf Jiangnan in Shanghai. De derde op rij, de eerste van eigen bodem. Het feestje van vorige week is twee maanden vertraagd door corona.

De Fujian doet qua afmetingen niet onder voor Amerikaanse vliegdekschepen. De krachtpatser is pakweg 320 meter lang en 75 meter breed. Het vliegdek telt drie startbanen, één landingsbaan, twee vliegtuigliften en een geavanceerd katapultsysteem om gevechtsvliegtuigen te lanceren.

De Chinese strijdkrachten hebben het nieuwe vliegdekschip, de Type 003, vernoemd naar Fujian, de kustprovincie tegenover Taiwan. Veelzeggend. China beschouwt Taiwan nog altijd als een afvallige provincie. De vrees voor een Chinese inval in het soevereine buurland neemt toe.

Geheim

Peking is niet scheutig met informatie over het nieuwe, geavanceerde vliegdekschip met rompnummer 18. Een exacte startdatum van de bouw is niet duidelijk. „Er is extreem weinig bekend over de Fujian en het vliegprogramma van de Chinese marine. De precieze capaciteiten en prestaties worden geheim­gehouden”, zegt Collin Koh, een expert op het gebied van Chinese marine uit Singapore.

Chinese militair analisten prijzen de aircraft carrier intussen als „China’s antwoord” op de USS Gerald R. Ford, het Amerikaanse supervliegdekschip dat in 2017 in gebruik werd genomen. De USS Ford staat te boek als ’s werelds grootste en meest geavanceerde vliegdekschip.

China bouwt in hoog tempo een omvangrijke oorlogsvloot. President Xi Jinping probeert in korte tijd de machtige Amerikaanse marine af te troeven. Getalsmatig is het gelukt. Het Chinese Volks Bevrijdingsleger (PLA) beschikt volgens Amerikaanse inlichtingendiensten over pakweg 360 oorlogsschepen, tegenover 297 van de Amerikaanse marine. Qua vliegdekschepen legt China (drie) het echter af tegen de VS (elf). Peking streeft ernaar om in 2035 een vloot van zes vliegdekschepen operationeel te hebben.

Problemen

Overigens duurt het volgens Chinese ambtenaren nog vijf jaar voordat het nieuwe vliegdekschip is afgebouwd en echt kan opstomen. Een vliegdekschip vraagt om invulling van pakweg 3000 opvarenden en een squadron gevechtsvliegtuigen.

China kampt echter met problemen om de juiste bemanning en jachtvliegtuigen te vinden. Het nieuwe vliegdekschip zou de beschikking moeten krijgen over veertig nieuwe J-35-gevechtsvliegtuigen. Deze tweemotorige stealthtoestellen –slecht zichtbaar op vijandelijke radar– moeten het opnemen tegen de F-35’s van Amerikaanse makelij.

De volksrepubliek is al tien jaar bezig een zogenaamde Carrier Strike Group, een zeemacht van fregatten en bevoorradingsschepen, samen te stellen rond het eerste vliegdekschip. De Chinese marine zet bij recente oefeningen echter slechts twintig jachtvliegtuigen in.

Sovjetschip

China bouwt gestaag aan zijn vloot vliegdekschepen. De eerste Chinese aircraft carrier, de Lianoning, treedt in september 2012 aan. De Type 001 is 300 meter lang. Het oppervlakte van het vliegdek is 14.700 vierkante meter, ongeveer 80 procent van de Amerikaanse vliegdekschepen.

De Liaoning is gebouwd op een onafgebouwde romp van een Sovjetschip uit de Kuznetsovklasse. De Chinezen hebben dit vaartuig –onafgebouwd– in 1998 gekocht in Oekraïne en een forse opknapbeurt gegeven.

China beschikt sinds 2019 over een tweede aircraft carrier. De Shandong is gebouwd op basis van hetzelfde Sovjetontwerp als z’n voorganger. De Type 002 is met 305 meter 5 meter langer dan de Liaoning.

Beide vliegdekschepen maken gebruik van een skischans om jachtvliegtuigen aan boord te laten opstijgen. De toestellen moeten geheel op eigen kracht het luchtruim kiezen, waardoor ze minder bommen en brandstof kunnen meenemen.

Katapult

Met het nieuwste, grootste en meest indrukwekkende vliegdekschip pakken de Chinezen het anders aan. De skischans is verdwenen. De drie startbanen van de Fujian zijn uitgerust met een zogenaamd Catobarsysteem om vliegtuigen met katapulten te laten opstijgen en met kabels om landende vliegtuigen af te remmen. „Met de katapulten slinger je jachtvliegtuigen als het ware de lucht in”, zegt Matthew Funaiole van het Centrum voor Strategische en Internationale Studies (CSIS) uit Washington.

Het elektromagnetische katapultlanceersysteem vergroot de capaciteiten van de gevechtsvliegtuigen, waardoor snelheid, aantal wapens en vliegbereik een stuk groter zijn. Mogelijk kan Peking hiermee ook surveillancetoestellen laten opstijgen.

De VS hebben decennialang gebruiktgemaakt van stoom bij de lancering van vliegtuigen. De nieuwste Amerikaanse vliegdekschepen gebruiken elektromagnetische lanceersystemen. „China lijkt de fase stoom volledig over te slaan en stapt rechtstreeks over op elektromagnetisch systemen. Als dat werkt, wat nog valt te bezien, is dit een zeer belangrijke technologische sprong voorwaarts”, zegt CSIS-defensiespecialist Funaiole. Hardnekkige kinderziektes bij het geavanceerde systeem liggen op de loer.

Nucleair

Het nieuwste Chinese vliegdekschip komt in grote lijnen overeen met de Amerikaanse schepen uit de Nimitz- en de Fordklasse, die ook over meerdere katapulten beschikken. De USS Gerald R. Ford –lengte 333 meter– heeft een waterverplaatsing van 100.000 ton, de Fujian –lengte 320 meter– schommelt ergens tussen de 85.000 en 100.000 ton.

Verschillen zijn er ook. De VS sturen hun vliegdekschepen op pad met nucleaire voortstuwing. China maakt bij de Fujian gebruik van conventionele turbines. Acht ketels, vier assen, met meer dan 220.000 pk.

Het verschil is te verklaren uit een uiteenlopende doctrine. De Amerikaanse vliegdekschepen moeten in principe wereldwijd inzetbaar zijn. Nucleaire voortstuwing, noodzakelijk voor inzet over lange afstand, is daarbij onontbeerlijk.

De Chinese vliegdekschepen zijn in eerste instantie bedoeld voor de regio. Peking probeert met de oorlogsbodems vooral z’n invloedssfeer in Azië uit te breiden. Buurlanden volgen de machtsopbouw daarom met argusogen.

Angst Taiwan

De zorg komt niet uit de lucht vallen. President Xi Jinping heeft medio juni een nieuw decreet ondertekend, waardoor het Chinese leger „speciale militaire operaties” in het buitenland kan uitvoeren. De vrees bestaat dat China de oorlog in Oekraïne aangrijpt om Taiwan met een speciale militaire operatie binnen te vallen.

Niet zonder reden zijn Australië, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten in september 2021 een trilateraal bondgenootschap (Aukus) aangegaan voor de Indo-Pacific, de Indische Oceaan en het westelijk deel van de Stille Oceaan. Volgens het veiligheidspact helpen de VS en het VK Australië bij het verwerven van kernonderzeeboten.

De oprichting van Aukus is een reactie op de groeiende agressie van China in de regio. Het Westen maakt zich grote zorgen over de vrije internationale doorvaart in met name de Straat van Taiwan en de Zuid-Chinese Zee.

Slagaders

Het Verenigd Koninkrijk stuurde daarom vorig jaar een internationale zeemacht onder leiding van het prestigieuze vliegdekschip HMS Queen Elizabeth naar de regio. Het Nederlandse fregat Zr.Ms. Evertsen leverde luchtafweer.

De Nederlandse regering streeft ernaar vanaf nu iedere twee jaar een marineschip naar de Indo-Pacific te sturen, verklaarde Defensieminister Kajsa Ollongren dik een week geleden tijdens een jaarlijkse veiligheidsconferentie in Singapore over Oost-Azië.

„De ontwikkelingen in de Indo-Pacific hebben steeds meer invloed op onze wereldwijde welvaart en collectieve veiligheid. Oceanen zijn de slagaders van de wereldwijde economie”, aldus Ollongren. „De zeeën moeten vrij toegankelijk zijn voor iedereen. En dat vereist actie van ons allemaal, om de internationale orde te handhaven.” Het is de vraag of Ollongren haar toezegging kan waarmaken. De marine kampt met een chronisch gebrek aan matrozen en maritiem materieel.