Doorgaans gaat het zo: Er is een probleem geconstateerd. Dat probleem gaat niet vanzelf of te langzaam weg. De overheden gaan aan het werk om het probleem in kaart te brengen, ze laten onderzoeken doen en reiken oplossingsrichtingen aan. Daadkrachtig als die overheden willen zijn, komen ze met oplossingen en doelen om een verbetering van de situatie te realiseren. En juist daar gaat het mis.

Slechte aarde

Een overheid kan best meedenken met oplossingen maar slaat de plank finaal mis als diezelfde oplossingen top-down opgelegd worden aan de samenleving. Dat verbetert de situatie niet en leidt in het slechtste geval tot polarisatie en wantrouwen.

Voor de meeste problemen geldt dat de oplossing alleen echt duurzaam is als deze (aan)gedragen wordt door de mensen die direct betrokken zijn. En in een tijd van een toeslagenaffaire, mensen die klem kwamen te zitten door overheidsoptreden, selectief geheugen van de minister-president en geruzie binnen politieke partijen heerst het wantrouwen in de overheid. Dus valt zo’n stikstofplan als op 10 juni werd gepresenteerd op voorhand in slechte aarde.

Ook hier nekt het zich dat de oplossing niet tot stand is gekomen met draagvlak van onderaf maar van bovenaf opgelegd wordt. De minister geeft aan dat er tot half 2023 tijd wordt uitgetrokken voor de gebiedsprocessen die door de provincies moeten worden getrokken. In maart 2023 zijn de verkiezingen voor de Provinciale Staten. Goede timing.

Perspectief

De praktijk leert dat besluiten over echt lastige dossiers ofwel ruim voor de verkiezingen worden genomen of over de verkiezingen (en formaties) heen worden getild. Hoe dan ook verwacht ik dat een echt goed gebiedsproces alleen kan slagen als daar minder tijdsdruk op wordt gelegd en er echt serieus oplossingen vanuit de gebieden zelf worden aangeleverd. Dan is er perspectief met het oog op de toekomst.

In elk geval is het resultaat nu dat alle hakken in het zand staan, er nieuwe protestacties aankomen en de oplossing eerder verder weg dan dichterbij is.

De woede, het onbegrip en het wantrouwen zijn groot. Als mensen niet serieus genomen worden door de overheid, kun je niet verwachten dat mensen de overheid serieus nemen.

Consensus

Daarvoor hebben we een lange en intensieve weg te gaan. Met ”we” bedoel ik de politici en de bestuurders. De toon en het gedrag die we steeds meer zien in Den Haag waait over naar de raadszalen. Er wordt meer afgegeven op elkaar in plaats van het gezamenlijk zoeken naar de consensus. Want samen alle kanten belichten en ergens constructief in alle rust over praten, lijkt niet meer van deze tijd. Terwijl we dat zo keihard nodig hebben. Hoe harder en heviger het gesprek, hoe meer sensatie, hoe meer aandacht en zendtijd in de media.

Daarom spreek ik ook de media aan op hun verantwoordelijkheid. Zij zien in ruzies en grote woorden hun kijk- en luistercijfers (en reclame-inkomsten!) stijgen. Zo houdt het systeem zichzelf in stand met als resultaat toenemende polarisatie.

Gesprek

Het zal ons verder helpen als het echte en eerlijke gesprek weer kan plaatsvinden. In alle rust en met respect. Waarbij geïnvesteerd wordt in het serieus nemen van elkaar. Wat zou ik toch wensen dat we als gebied eerlijk en gezamenlijk zouden mogen optrekken om stappen te zetten in het stikstofdossier. Met oog, oor en hart voor de boer, de samenleving en de toekomst!

De auteur is burgemeester van de gemeente Renswoude.