Omstreeks deze woensdag valt bij minister Henk Staghouwer van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) een brief op de mat. Het is de derde noodkreet in korte tijd.

Belangenorganisaties van vissers, visafslagen, visverwerking en -handel doen in de brief gezamenlijk een „ultieme poging” om de minister over te halen om de vloot financieel te steunen. „De Europese Commissie heeft de weg vrijgemaakt en het geld uit diverse fondsen ligt op de plank”, zegt Geert Meun, directeur van de organisatie van Urker kottervissers VisNed.

Maar terwijl Frankrijk en Duitsland hun vissers te hulp schieten en België ook een regeling voorbereidt, blijft Nederland tot nu toe weigeren. Meun: „De minister zegt dat hij geen fossiele brandstof wil subsidiëren. Hij wil alleen geld beschikbaar stellen voor innovatie (ontwikkeling van energiezuinige schepen en vangsttechnieken, TR). Dank je de koekoek! Als het zo doorgaat zijn er straks geen vissers meer en valt er sowieso niets te innoveren.”

Platvisvloot

VisNed houdt wekelijks bij welke kotters van Nederlandse eigenaren, inclusief de schepen die onder Belgische, Duitse of Britse vlag varen, niet uitvaren. De teller staat op 60. „De helft van de platvisvloot ligt stil. En dat is al weken zo”, zegt Meun.

Voor kotters die op platvis –met tong en schol als belangrijkste soorten– vissen, is brandstof de grootste kostenpost. De dieselolie waar de motoren op draaien, werd eind vorig jaar al duurder, maar „explodeerde” volgens VisNed na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. In korte tijd steeg de prijs per liter van 60 cent naar ruim 1 euro. Een grotere boomkorkotter verbruikt wekelijks 25.000 tot 30.000 liter.

Bert Romkes (42) uit Urk is schipper van zo’n kotter, de 41 meter lange UK 34 ”Kobus jr.” Hij is samen met zijn broer André (40) en hun vader –die zelf niet meer vaart– eigenaar van het familiebedrijf. „Wij zullen niet snel stoppen. Onze familie heeft altijd hard voor het bedrijf gewerkt, dat willen we voortzetten”, zegt Romkes. Toch ligt het schip al voor de zesde week in de haven van IJmuiden. Na een werfbeurt kon de bemanning nog wat onderhoudswerk doen, maar nu is het wachten tot Romkes besluit weer te gaan varen. „Ik zit in een spagaat. Vissen met verlies of onze mensen kwijtraken.”

De UK 34 telt naast de twee broers vier andere bemanningsleden, onder wie twee Filipijnen. Die laatste twee krijgen een contractueel overeengekomen loon maar de Nederlanders varen in maatschap met de familie Romkes. Dat betekent dat ze na aftrek van de onkosten delen in de besomming (opbrengst van de vis). Als er niets gevangen wordt, hebben ze dus geen inkomen.

Romkes heeft de knoop doorgehakt. „Deze week blijven we nog thuis vanwege Hemelvaartsdag. Maar maandag gaan we weer naar zee om te vissen op schol. Langer wachten wil ik niet, want dan gaat onze bemanning op zoek naar ander werk. Er zijn al veel vissers definitief aan wal gegaan.”

Romkes hoopt ondanks de dure gasolie de komende tijd wat te kunnen verdienen. „Tegen de zomer zijn de vangsten meestal beter dan eerder in het jaar. En de visprijzen op de afslag zijn erg goed, doordat er zo weinig aanvoer is”, legt hij uit.

Gemiddeld over de diverse sorteringen brengt de schol zo’n 3 euro per kilo op. „Dat is een beste prijs. Tijdens de coronacrisis waren we blij als we 1 euro kregen. De vershandel, die restaurants belevert, is afhankelijk van Noordzeevis en wil wel betalen.”

Werktijdverkorting

Visveiling Urk, de grootste visafslag van Nederland, haalde voor de coronacrisis een jaaromzet tussen de 115 en 120 miljoen euro. In 2020 en 2021 was dat doordat er minder vis werd gevangen teruggelopen naar 86 á 87 miljoen euro. Momenteel is de situatie ronduit slecht. Directeur Teun Visser zegt dat de aanvoer van vis al een week of zes 40 procent lager is dan verwacht. Dinsdag riep hij het personeel bij elkaar. „We gaan voor vijftig mensen werktijdverkorting aanvragen.”

Het is volgens Visser zaak dat de vloot zo snel mogelijk weer naar zee gaat. „Het scholseizoen begint. Als de aanvoer niet op gang komt, vult de verwerkende industrie het gat op met vis uit het buitenland.”

Intussen is de afslag in gesprek met de handel over de mogelijkheid om vissers een soort garantieprijs aan te bieden, zodat die in ieder geval hun onkosten vergoed krijgen.

Tussen half maart en begin mei betaalden vishandel en -verwerkende industrie de vissers een toeslag bovenop de veilingprijs. Die bedroeg 75 cent per kilo voor tong, tarbot en griet en 20 cent voor onder meer schol, schar en kabeljauw.

VisNed-voorman Meun: „Het was een landelijke regeling. Bij een gemiddelde vangst scheelde het een kotter enkele duizenden euro’s. Maar op den duur viel het resultaat tegen. Het veilingsysteem leent zich er niet voor. In de praktijk gingen kopers de toeslag verrekenen in de prijs die ze voor de klok wilden betalen.”

In de brief aan minister Staghouwer verwijst de sector opnieuw naar het feit dat de Europese Commissie al bij het begin van de Oekraïnecrisis de lidstaten toestemming heeft gegeven om visserijbedrijven te compenseren. Derk Jan Berends, secretaris van de Nederlandse Vissersbond: „De steun kan oplopen tot 35.000 euro per kotter. Frankrijk heeft al snel een regeling op getuigd. Duitsland heeft er vorige week toe besloten. Maar Nederland wil niet. Het kabinet is bang voor precedentwerking richting andere sectoren.”

Volgens Berends is het geld beschikbaar. Hij verwijst naar de Europese visserijfondsen, de brexitcompensatie BAR en de 119 miljoen euro die het kabinet in het Noordzeeakkoord uittrekt om de visserij tegemoet te komen vanwege het verlies van visgronden op de Noordzee. „Het kabinet moet de vloot helpen om door deze crisis heen te komen.”

Meun denkt er net zo over. „Die gelden zijn al voor de visserij bestemd. Vanuit de BAR en het Noordzeeakkoord alleen al ligt 320 miljoen euro klaar. Bij de brandstofcompensatie die wij nu vragen gaat het voor de hele Nederlandse kottervloot om slechts 10 miljoen euro.” Hij begrijpt niet dat de minister daar moeilijk over doet. „Eigenlijk is het een sigaar uit eigen doos.”

Kamervragen

Een woordvoerster van minister Staghouwer verwijst naar de antwoorden die de bewindsman vorige week op Kamervragen heeft gegeven. Daarin laat hij weten dat hij zich bewust is van de moeilijkheden die de visserij ondervindt door de hoge brandstofprijzen. De kabinetslijn is echter dat compensatie voor gevolgen van de sancties tegen Rusland niet aan de orde is.

Daarnaast kan compensatie volgens de minister de vraag naar fossiele brandstof vergroten. Dat botst met het kabinetsbeleid om het bedrijfsleven te verduurzamen. Wel zegt Staghouwer toe de gevolgen van de oorlog in Oekraïne voor de sector in de gaten te houden. Hij laat ”Wageningen” daar onderzoek naar doen.

Een motie van de Boer Burger Beweging en Wybren van Haga om Nederlandse vissers via het Europees Visserijfonds 35.000 euro staatssteun te geven, kreeg vorige week in de Tweede Kamer onvoldoende steun. Minister Staghouwer wil stelt dat het visserijfonds bestemd is voor innovatie.

De broers Romkes zijn deze woensdag een paar uur op hun kotter in IJmuiden. Even de motor laten draaien en wat voorbereidingen treffen voor de reis volgende week. Schipper Bert hoopt er het beste van. „We zijn gewend aan onzekerheid. De olieprijs, visrechten, de vangst, er zijn veel dingen die we niet in de hand hebben. We kunnen alleen maar vertrouwen dat ons werk gezegend wordt.”

Vrijdagmiddag verschijnt om 17.00 uur een video hierover op rd.nl/actueel