De smoezelige, plastic containers voor huisvuil in de Viale Jonio, een brede straat in de burgermanswijk Monte Sacro in Rome Noord, zijn alweer overvol. In de afgelopen jaren was dat vaak het geval en liep de toestand regelmatig uit de hand. Terwijl de vuilniswagens het dagenlang lieten afweten, ging de stoep schuil onder een kwalijk riekende berg van plastic zakken met huisvuil, papier en etensresten. Een luilekkerland voor meeuwen, duiven en ratten en in andere delen van de stad ook voor wilde zwijnen, die na hun feestmaal een glibberige derrie achterlieten.

Dat gebeurde niet alleen in Monte Sacro, maar in heel Rome. Met uitzondering van het centrum, waar de toeristen niet moesten worden afgeschrikt en de gemeentereiniging dus wel regelmatig voorbij komt. Het is een horror-
scenario dat zich dreigt te herhalen en dat het huidige stadsbestuur tegen elke prijs wil voorkomen. Gemakkelijk is dat niet, want de stad kan haar vuil al jaren niet meer kwijt. In afwachting van een definitieve oplossing is de gemeente daarom naarstig op zoek naar alternatieve dumpplaatsen, onder meer in Nederland.

Ecomonsters

Het afvalprobleem in Rome is structureel. De stad produceert zo’n 4600 ton per dag. Nog niet zo lang geleden werd dat simpelweg gestort in lege steengroeven en andere reservoirs in Rome en omstreken. Maar die zijn nu praktisch allemaal overvol. Tegelijk protesteren omwonenden steeds luidruchtiger tegen de stinkende belten en is een stortplaats in het nabije Albano vorige maand op last van de rechter gesloten wegens gevaar voor milieu en volksgezondheid.

Een logische oplossing zou de aanleg van een verbrandingsinstallatie zijn, maar in Italië heerst een groot wantrouwen tegen dergelijke ‘ecomonsters’. Dat heeft alles te maken met een breder wantrouwen jegens de overheid in het algemeen. De angst bestaat dat de verbrandingsovens een bron zullen vormen van giftige gassen, roet en besmettelijke ziektes.

Deskundigen hebben daarom in het publieke debat de term ”inceneritore” (verbrander) inmiddels vervangen door het vriendelijker ”termovalorizzatore” (warmte-energieopwekker). Ook betogen zij dat de moderne installaties wel degelijk schoon en veilig zijn. Veel Italianen weigeren dat echter te geloven. Bij de bouw van de installatie in Acerra bij Napels moest ruim tien jaar geleden het leger zelfs worden ingezet om het verzet van de tegenstanders te breken.

Afvalscheiding

De populistische Vijfsterrenbeweging heeft zich dit protest eigen gemaakt. Toen haar kandidate Virginia Raggi in 2016 tot burgemeester van Rome werd gekozen, waren alle plannen voor de aanleg van een verbrandingsinstallatie dan ook van de baan. In plaats daarvan moest afvalscheiding de oplossing bieden. Daar waren ze in Rome nog niet echt actief in: slechts 42 procent werd gescheiden, maar dat zou snel toenemen tot 70 procent, beloofde Raggi.

Helaas is het nooit zo ver gekomen. Het Vijfsterrenbestuur werd jarenlang getekend door incompetentie, interne machtsstrijd en verloop van personeel, met als resultaat dat de afvalscheiding nu op slechts 44 procent ligt en er geen enkele verwerkingsfaciliteit bij is gekomen. Het afvalfiasco is dan ook de voornaamste reden waarom Raggi afgelopen november niet is herkozen.

Haar opvolger, oud-minister van Financiën Roberto Gualtieri, zit nu met de gebakken peren. In vijf jaar van inertie zijn de vuilnishopen alleen maar gegroeid en moeten er keer op keer ad hoc oplossingen worden gevonden. Die vindt het stadsbestuur onder meer elders in Lazio en in noordelijke regio’s, die bereid bleken om voor goed geld (zo’n 50 miljoen euro per jaar) Romeins afval te verbranden.

Naar Nederland

Na zijn aantreden heeft burgemeester Gualtieri een grondige en kostbare schoonmaakoperatie doorgevoerd, maar de effecten daarvan zijn al aan het vervagen. Daarom kondigde hij eind vorige maand de bouw aan van een verbrandingsoven aan de zuidelijke rand van de gemeente Rome. Dat leverde hem fikse kritiek op van de Vijfsterrenbeweging en ook vanuit zijn eigen Democratische Partij.

Gualtieri weet zich echter gesteund door de regering van premier Mario Draghi, die hem volmachten heeft verleend om bureaucratische procedures te versnellen. Ook is zijn plan in overeenstemming met de Europese doelstellingen rond afvalverwerking: 65 procent recycling en maximaal 10 procent storten, waarbij de rest overblijft voor verbranding.

Die verwerkingsinstallatie zal er dus wel komen, maar het kan nog drie tot vijf jaar duren voordat die ook functioneert. In de tussentijd blijft Rome kampen met een steeds nijpender afvaloverschot, zodat nu ook buitenslands oplossingen worden gezocht. Zodoende wordt sinds kort dagelijks zo’n 100 ton Romeins afval per trein naar Nederlandse verwerkingsbedrijven gestuurd.

Het is de bedoeling dat alleen al dit jaar 40.000 ton in Nederland wordt verwerkt. Dat gaat de stad nog eens 9 miljoen euro kosten, maar het is bitter noodzakelijk „om te voorkomen dat Rome weer verdrinkt in het vuilnis”, zoals de Romeinse krant Il Tempo vorige week schreef.

Aart Heering volgt Ewout Kieckens op als correspondent in Rome. Dit is zijn eerste bijdrage