Rodrigo Duterte, tot volgende maand nog president van de Filipijnen, maakte tijdens zijn regering een draai naar China. Vrij kort na zijn aantreden in 2016 haalde hij meermaals hard uit naar de VS, een vroegere koloniale macht maar inmiddels al vele decennia nauwe bondgenoot. Duterte zei onder meer een „scheiding van de VS” te willen. Manilla moest geen „aangelijnde hond” zijn. Ook beweerde de president geen geld van Amerika nodig te hebben. Tegelijk haalde hij de banden aan met China. Tijdens een bezoek aan het qua inwoners grootste land ter wereld overlaadden de leiders van beide landen elkaar met vriendelijke woorden en toezeggingen.

In de jaren daarop escaleerden de verhoudingen tussen Amerika en de Filipijnen. In 2020 zegde Duterte zelfs een militair pact op tussen beide landen. Het pact, de uit 1998 stammende Visiting Forces Agreement, houdt onder meer in dat op de Filipijnen Amerikaanse troepen gelegerd mogen zijn en legers van beide landen met elkaar oefenen.

Maar vorig jaar herstelde het land de betrekkingen met de VS. En in maart en april dit jaar oefenden legers van beide landen weer gezamenlijk. Een reden voor de reanimatie van het militaire verdrag was het verzet van de Filipijnse bevolking en het leger tegen de toenadering tot China.

Bevolking en leger hebben ook alle reden om kritisch te zijn op de grote buurman. Bron van conflicten is de Zuid-Chinese Zee, het water dat beide landen van elkaar scheidt. China claimt grote delen van deze zee, zelfs riffen die dichtbij de Filipijnen liggen. Regelmatig zijn er incidenten tussen Chinese schepen die Filipijnse vissersboten hinderen. Zes jaar geleden wees het Permanente Hof van Arbitrage de Chinese aanspraken op een groot deel van de zee af en stelde de Filipijnen in het gelijk. Overigens schoof China de uitspraak terzijde.

Marcos junior, zoon van de voormalige dictator, staat bekend als pro-China. Op zijn 18e ontmoette hij de Chinese leider Mao in Peking en ook later reisde Marcos veelvuldig voor zaken naar China. Tijdens zijn verkiezingscampagne maakte hij er ook geen geheim van closer te willen worden met de Aziatische grootmacht. In de VS, het land waar de familie Marcos in 1986 naartoe vluchtte na de val van Marcos senior, hangt hem een boete boven het hoofd. Daarom mijdt Marcos al 15 jaar het land om te voorkomen dat hij wordt opgepakt.

Toch ligt het niet in de lijn der verwachtingen dat Marcos zich (verder) afwendt van de VS en de rode loper uitrolt voor Peking, simpelweg omdat hij de ruimte niet krijgt van de mensen om hem heen. Want de Filipino’s en de politieke beleidsmakers wantrouwen China nog meer dan toen Duterte in 2016 zijn charmeoffensief richting Peking begon. Volgens een analyse van het Centrum voor Strategische en Internationale Studies (CSIS) zal Marcos misschien proberen Dutertes toenaderingspogingen tot Peking nieuw leven in te blazen, maar is het bondgenootschap met Amerika vitaler dan ooit. Een nieuwe Filipijnse of Amerikaanse president zal daar weinig tot niets aan veranderen.

>rd.nl/buza