Woensdag 15 november 1944. Vierenhalf jaar is de Tweede Wereldoorlog al in gang. Op de Sallandse Heuvelrug is de situatie nijpend geworden. Gedreven mannen en vrouwen verzetten zich er met hand en tand tegen de Duitse bezetter, maar de moeiten stapelen zich op. Neem de zorg voor ondergedoken verzetsstrijders en vluchtelingen: zij moeten van eten worden voorzien, maar daar is geld voor nodig. En dat is er niet.

Totdat binnen handbereik van het Twentse verzet een vermogen blijkt te liggen dat elke fantasie te boven gaat. In de kluizen van twee banken in de buurt ligt ruim 200 miljoen gulden. In weerwil van allerlei praktische bezwaren gaat een groep mannen eropaf. Vrijwel onder de neus van de Sicherheitsdienst weten ze bij het vallen van de avond een exorbitant bedrag buit te maken. De daad blijkt al snel de grootste bankroof in de geschiedenis te zijn.

Maar wat de ene dag een heldendaad is, ontpopt zich al snel tot een heldendrama. Woedende bezetters, een op het oog onbeduidende beslissing en buitensporig geweld luiden het einde in van de groep volhardende vaderlanders. Wat begon als een vrolijke triomf, eindigt als een vreselijke tragedie.

Dat is in een notendop de geschiedenis die Frank Krake schetst in ”De grootste bankoverval aller tijden”. Fraai gedocumenteerd beschrijft de Hengelose ondernemer hoe een paar gewone Twentse jongens zich ontwikkelen tot vurige verzetsstrijders. Hun gedrevenheid, onbaatzuchtigheid en de bereidheid om de hoogste prijs te betalen, verdienen de hoogste achting. De groep, die al snel uitdijt, is bovendien niet onbesuisd. Risico’s worden zorgvuldig afgewogen voordat de verzetsgroep in actie komt. Dát, gecombineerd met de vele perspectieven die in het boek worden gehanteerd, maakt van ”De grootste bankoverval aller tijden” dan ook geen spannend verzetsboek, maar vooral een fraaie biografie van veel ‘stille helden’ in Rijssen, Almelo en omstreken.

Zwarte bladzijden

Door de uitgebreide beschrijving van het Twentse verzet is dit boek zonder meer van toegevoegde waarde in de nog altijd onvolkomen geschiedschrijving van de Tweede Wereldoorlog. De vele foto’s die het boek rijk is, voegen daar nog een extra dimensie aan toe. Zelfs de zwarte bladzijden zijn leerzaam: ze bieden een inkijkje in wrede Duitse concentratiekampen die in veel Nederlandse geschiedenisboeken onderbelicht blijven. Ze laten bovendien zien hoe op het oog onverschillige Twentenaren (op de eerste pagina’s van het ruim 400 pagina’s tellende boek is een enkele bastaardvloek te vinden) te midden van de misère hun houvast zoeken in het christelijk geloof.

Het lezen van Krakes boek –de bankoverval die op het omslag wordt geproclameerd blijkt uiteindelijk maar één (zij het een beslissend) wapenfeit– resulteert dan ook in een mengeling van bewondering en bewogenheid.

”De grootste bankoverval aller tijden” had nog meer aan kracht gewonnen als de auteur wat selectiever was geweest in de keuze van de hoofdpersonen. Gaandeweg passeren zo veel verzetslieden en omstanders de revue dat het moeilijk is om ze nog van elkaar te onderscheiden. Een appendix met een korte biografie van al deze personen zou in een volgende druk een welkome aanvulling zijn.

Boekgegevens

”De grootste bankoverval aller tijden. Het waargebeurde verhaal van een groep heldhaftige verzetsvrienden”, Frank Krake; uitg. Achtbaan; 432 blz.; € 24,99