Onder de slogan ”Vul jezelf met leven, eet groenten” geeft een 36-urige tv-cursus een kort overzicht van de geschiedenis van de landbouw, gelardeerd met smakelijke recepten. Gegrilde aubergine, Chinese kool in zoetzure saus, zoete maïsvla, bietjes in sinaasappelcoulis en aardappelen in oreganokorst passeren de revue en moeten de Cubaan doen watertanden naar verse groenten.

„Er bestaat geen voedsel dat alle voedingsbestanddelen die het lichaam nodig heeft combineert. We eten niet alleen voor het plezier, maar om alle bouwstenen te verzamelen die een goede groei en ontwikkeling verzekeren”, stelt de cursus.

„Ik ben niet overtuigd. Geen slatjes of fruitsla voor mij, ik wil geroosterd varken en bier”, zegt mecanicien Manuel Valdés. Of de ietwat stiefmoederlijke retoriek van de cursus veel effect sorteert onder de 11 miljoen Cubanen is de grote vraag.

De Cubaan zweert immers traditiegetrouw bij een dieet met veel vet, zout en suiker en vindt een maaltijd pas echt af als er een stuk rund of varken in zit, geflankeerd door bonen, rijst en een bordje groenten, dat evenwel rijkelijk overgoten is met ”mojo” - look in olie en een scheut citroensap. Veel universiteitsstudenten geven liever hun centen uit aan ”chicharrones”, geroosterd varkensvel, en verkiezen sapjes met smaakstoffen boven vers fruit.

Diëtisten schudden het hoofd bij dat menu, en zeker als het -ook naar oude Cubaanse gewoonte- pas laat op de avond verorberd wordt. Zij leggen een verband tussen de eetgewoonten en de belangrijkste doodsoorzaken in Cuba: kanker en hartaanvallen. Die vertegenwoordigen 60 procent van de doodsoorzaken.

Voedingsdeskundigen geven aan dat het eenzijdige aanbod aan verse groenten en de hoge prijzen op de vrije boerenmarkten die midden jaren ’90 werden gecreëerd, een uitgebalanceerd dieet in de weg staan. Vegetarische restaurants duiken stilaan op in Havana, maar die zijn nog te duur. „Het eten is lekker, maar ik spendeer meer dan een dagloon aan een lunch”’ zegt een vegetarische restaurantganger die 350 peso’s (17 euro) per maand verdient.

Het was dus dringend tijd voor overheidsactie. Naast de tv-cursus wil de Cubaanse overheid meer gaan investeren in de landbouwsector en in stadstuintjes. Vorig jaar produceerden de particuliere tuintjes 2,36 miljoen ton verse groenten en fruit, dit jaar moet de 3 miljoen ton worden overschreden. Daarmee wordt een situatie die midden de jaren ’90 catastrofaal leek enigszins rechtgetrokken.

Het verdwijnen van de voordelige handelsrelaties met de Sovjet-Unie en het Oost-Europese communistische blok begin jaren ’90 zorgde voor een drastische daling van de voedselconsumptie. De dagelijkse voedselinname per persoon daalde tot 1863 calorieën en 46 gram proteïnen - respectievelijk 74 en 61 procent van de dagelijkse minimumhoeveelheden.

Die cijfers vertaalden zich snel in een tekort aan vitaminen, vooral aan vitamine B, en aan verschillende essentiële aminozuren, zodat in 1993 een uitbarsting van neurologische aandoeningen werd opgetekend. Daarna steeg de dagelijkse inname weer tot 2400 calorieën en 65 gram proteïnen. Hopelijk lusten de Cubanen de ”spruitjes in knoflooksaus” die de ochtend-tv zo aanprijst.