Op het militair ereveld staan de ruim 850 graven er keurig verzorgd bij. Beheerders Charles Willemsen en Kees Kelderman hebben weinig tijd voor een gesprek. Beide mannen zijn respectievelijk 14 en 22 jaar in dienst van de Oorlogsgravenstichting. De laatste algenaanslag op de graven wordt verwijderd en uit het bloemrijk paradepaardje van dit jaar, een eerbetoon van 20.000 bloemen, wordt het laatst onkruid verwijderd. December vorig jaar werden de tulpen- en muscarisbollen (blauwe druifjes) met de hand geplant vanwege het 75-jarig bestaan van de Gravenstichting. Op dit moment staat het bloemenmozaïek –een Nederlandse vlag in een oranje veld met Prinses Irenetulpen– in volle bloei.

De beide mannen staan er trots bij terwijl bezoekers er naar hartenlust foto’s maken. Aan de vooravond van dodenherdenking is het extra druk op de ‘berg’. Woensdagavond worden er zo’n 4000 genodigden, nabestaanden en belangstellenden verwacht. De drukke Cuneraweg wordt tijdens de herdenking afgesloten, zodat de hoogwaardigheidsbekleders –onder wie Prinses Margriet en mr. Pieter van Vollenhoven– ongehinderd met hun krans kunnen oversteken richting het leeuwenmonument. Op de begraafplaats zelf staan tijdens de herdenking alleen de beide beheerders. Na de kranslegging volgt het defilé op het ereveld onder leiding van generaal-majoor R. J. Jeulink.

Vogels

„De genodigden verzamelen zich een half uur voor tijd aan de overkant van de weg”, vertelt Willemsen. Dat gebeurt tijdens het luiden van de klok door zijn collega Kelderman. „De voorbereidingen zijn voor ons niet anders dan in coronatijd. Op 4 mei moet alles er piekfijn uitzien. Maar dat iedereen nu weer aanwezig kan zijn geeft ons wel meer voldoening.”

Beide mannen verwachten dat het dit jaar extra druk is. Niet alleen omdat er voor het eerst weer een nationale herdenking is, maar vooral ook door de oorlog in Oekraïne. „Het meest indrukwekkende moment is altijd de twee minuten stilte. Dan staan hier een paar duizend mensen. Desondanks is het muisstil en hoor je alleen de vogels fluiten.”

Krijgsmachtpredikant ds. Van Duijvenboden sluit zich daar van harte bij aan. „De polarisatie in ons land neemt toe en we delen niet zoveel meer met elkaar. Dan is het toch wonderlijk dat het grootste deel van de 17 miljoen inwoners van ons land op 4 mei om 20.00 uur stil is met elkaar. Voor mij is dat altijd weer een indrukwekkend moment en ik hoop dat dit nog jaren zo blijft.”

Hoewel de predikant „niets wil weggeven” uit zijn overdenking woensdagavond, wil hij wel kwijt dat hij het verzoek van de organisatie als „zeer eervol” beschouwt. „Ik heb weleens op 4 mei een toespraak gehouden tijdens een luchtmachtherdenking, maar nog nooit tijdens een nationale herdenking. De Grebbeberg is voor mij ook een bijzonder plek. Ik heb hier regelmatig een battlefield tour bijgewoond en ga ook wel eens voor in de Cunerakerk in Rhenen.”

Ook ds. Van Duijvenboden verwacht dat door de oorlog in Oekraïne –„ik refereer daar aan in mijn overdenking”– de belangstelling voor de dodenherking groter is dan andere jaren. „Het gevoel dat we nooit meer een oorlog mee zullen maken is nu wel weg.”

Duitser

Nieuw dit jaar is ook de aanwezigheid van een Duitse legerofficier, vertelt communicatieadviseur Henkjan Pap van het ministerie van Defensie. Het gaat om brigade-generaal Stefan Ulrich Geilen, commandant van het 1e German-Netherlands Command, die in uniform de herdenking zal bijwonen. De generaal is de baas van het NAVO-samenwerkingsverband tussen Duitsland en Nederland. Tegen de aanwezigheid van de Duitser zijn geen bezwaren ingediend door nabestaanden. „Integendeel. We hebben alleen positieve reacties gekregen. We merken dat mensen door de Russische inval in Oekraïne wat anders aan hun hoofd hebben dan zich druk maken over deelname van onze NAVO-partner aan de dodenherdenking.”