Voor Sergey Vasiliev, hoofddocent internationaal strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), is de „genocidekwalificatie” door Biden „niet onaannemelijk” op basis van de beschikbare en geverifieerde informatie over de vermeende misdaden van Russische soldaten in Oekraïne. Wel wijst de jurist erop dat de strafrechtelijke onderzoeken nog lopen, en dat verantwoordelijkheid dus officieel nog moet worden vastgesteld.

Er is echter meer nodig om de bewering dat er in Oekraïne genocide wordt gepleegd juridisch te bevestigen. Alleen bewijzen dat er oorlogsmisdaden of misdaden tegen de menselijkheid zijn gepleegd, is daarvoor niet genoeg, merkt Vasiliev op. „De specifieke onderliggende bedoeling om de Oekraïense etnische groep geheel of gedeeltelijk te vernietigen, moet daarvoor ook worden bewezen.” Hierbij doelt hij op het Genocideverdrag van de Verenigde Naties, waar wordt gewezen op deze intentie om een bepaalde groep te vernietigen in de definitie van volkerenmoord.

Volgens de strafrechtspecialist is het weliswaar „niet uit te sluiten”, dat deze intentie in de toekomst zal worden bewezen, maar tegelijk is dat volgens hem wel „uitdagend.” Het plan om een volk uit te roeien wordt immers niet snel „ondubbelzinnig uitgesproken.”

Vasiliev ziet aanwijzingen dat „sommige aspecten van de Russische oorlogsvoering” voortkomen uit een ideologie die „in de kern het bestaansrecht van Oekraïners als zodanig ontkent.” Maar, zo stelt hij, het gebruik van de term genocide is vooral een „retorische trigger” om de internationale gemeenschap aan te zetten tot actie.

De-Oekraïnisering

Karel Berkhoff, als historicus gespecialiseerd in de geschiedenis van Oekraïne, vreest dat Rusland inderdaad volkerenmoord pleegt in Oekraïne. „Dat komt met name door de retoriek.” Daarbij doelt de historicus vooral op een recente column van Timofej Sergejtsev die verspreid werd door het Russische persbureau RIA Novosti.

In het stuk schrijft Sergejtsev dat „denazificatie onvermijdelijk ook de-Oekraïnisering zal zijn.” Volgens Berkhoff, die als onderzoeker verbonden is aan het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, is daarmee nu de Oekraïense identiteit in de ban. „Dat betekent echt iets. Tussen de regels door valt te lezen dat de regering en culturele elite van Oekraïne gevangengenomen of gedood moeten worden. De bevolking moet worden heropgevoed.”

Dit soort uitlatingen, met de bombardementen van steden en de vele Oekraïense burgerslachtoffers, doen de historicus „vermoeden dat het voor een Russische advocaat moeilijk wordt te ontkennen dat er in Oekraïne genocide plaatsvindt.”

Ook Berkhoff weet dat het lastig is om genocide aan te tonen. Toch vindt hij niet dat de Amerikaanse president de beladen term onterecht in de mond heeft genomen. „Biden is iemand die er snel dingen uitgooit. Dat heeft meer mijn sympathie dan de woorden van Macron.” De Franse president waarschuwde na Bidens uitspraken voor „verbale escalatie” van het conflict.

Strategie

Biden deed zijn uitspraak niet zomaar ondoordacht, denkt Ruud van Dijk, die onder meer Amerikaanse buitenlandpolitiek doceert aan de UvA. Van Dijk ziet Bidens woorden, net als zijn eerdere omschrijving van Poetin als een oorlogsmisdadiger, als onderdeel van een doelbewuste strategie van de Amerikaanse regering.

„De Amerikaanse president wil met dit soort uitspraken het traditionele westerse kamp mobiliseren”, meent Van Dijk. „Hij hamert al vanaf de verkiezingscampagne op de noodzaak van samenwerking van democratieën tegen de dreiging van autoritaire regimes. Met een uitspraak als deze trekt hij de scheidslijnen heel scherp.”