Welgeteld veertien mensen stonden afgelopen maandag voor het geïmproviseerde monument ter ere van Daphne Caruana Galizia in de binnenstad van Valletta. In 2017 werd deze journaliste gedood door een autobom. Ze was gedoken op een corruptiezaak, waarbij ook hooggeplaatste politici waren betrokken.

Door deze moord stond Malta plotseling weer op de wereldkaart, en niet meer alleen wegens zonvakanties en het lucratieve zakenklimaat. Op slag was duidelijk dat de democratie op het eiland een wankele basis had. Joseph Muscat, de toenmalige premier, probeerde het onderzoek naar de moord af te houden. Uiteindelijk moest hij onder druk begin 2020 toch aftreden.

Daarmee lijkt de kous af. Vijf jaar na de dood van de journaliste lijken weinigen zich meer te interesseren in het onderwerp dat Curuana Galizia het leven kostte. „Corruptie is geen werkelijke issue bij de verkiezingen”, zegt Robert Aquilina, een van de veertien aanwezigen afgelopen maandag. De 43-jarige advocaat voert Repubblika aan, een onafhankelijke organisatie die corruptie in Malta aan de kaak stelt.

Hondstrouw

Zaterdag worden voor het eerst sinds 2017 landelijke verkiezingen gehouden. De strijd gaat tussen de 50-jarige Bernard Grech van de conservatieve Nationalistische Partij (NP) en de 44-jarige Robert Abela van de Arbeiderspartij. Abela, die de opvolger van Muscat is, hoeft zich ondanks een aantal corruptieschandalen geen zorgen te maken. Het staat vrijwel vast dat Abela wint.

„Onze samenleving is van tribale aard”, zegt Aquilina. „Als je in een politiek nest bent geboren, blijf je daarin. Het is het ongebruikelijk dat je later voor een andere partij kiest.” Het verschil van 7 procent tussen beide partijen is volgens hem én opiniepeilers niet meer recht te trekken.

Door die ‘tribale’ verbondenheid ligt het opkomstpercentage zeer hoog. In 2017 kwam ruim 92 procent van de stemgerechtigden op, het hoogste percentage van Europa. Dit jaar zal dat cijfer vermoedelijk 4 procent lager zijn. Die verliespunten worden op conto geschreven van wegblijvers die wél hun neus vol hebben van corruptie.

Profiteren

Het feit dat corruptie Malta in de greep houdt, heeft volgens Aquilina te maken dat „het systeem van corruptie iedereen van dienst is.” Er zijn wel regels en wetten, maar het is veel makkelijker en effectiever verantwoordelijke ambtenaren steekpenningen toe te stoppen om bijvoorbeeld een bouwvergunning te krijgen.

Premier Adela zelf wordt beschuldigd op louche wijze een stuk land te hebben gekocht. De koopovereenkomst werd getekend precies op de dag waarop de landelijke bouwcommissie toestemming verleende om er appartementen en garages te bouwen. Een paar maanden later verkocht Abela met 45.000 euro winst zijn aandeel.

„Corruptie is altijd een probleem geweest, maar nog nooit op dit niveau”, vertelt Aquilina. Sinds de Arbeiderspartij in 2013 de meerderheid in het parlement heeft, is het mis. Maar ook de NP, de andere grote partij, staat niet bekend om zijn sterke moraal. Van partijleider Grech is bekend dat hij jarenlang belastingen heeft ontdoken.

Aquilina moet alle zeilen bijzetten om het thema op de agenda te houden. Wegens het organiseren van onder andere vreedzame demonstraties heeft hij anonieme dreigbrieven ontvangen. Hij heeft daardoor politiebescherming gekregen. Maar de machtige commissaris van politie, aangesteld via een politieke benoeming, heeft al gedreigd die bescherming weer in trekken. „Ik denk niet dat veel mensen meekrijgen hoe dingen toegaan op Malta. Er ontbreken basale controlemechanismen.”