Joden en christenen verschillen fundamenteel in hun opvattingen over de Messias. Christenen wijzen op de lijdende Knecht des Heeren in Jesaja 53 en op diverse psalmen over Zijn lijden en sterven. Joden leggen de nadruk op de overwinningen van de Messias. Hij is immers de nieuwe David die regeren zal, de verstrooiden zal verzamelen en Jeruzalem tot centrum van de wereld zal maken. Hij komt uit de stam van Juda.

Toch is er in het Jodendom ook nog een andere traditie te vinden, namelijk van een lijdende en stervende Messias uit de stam van Efraïm, van het huis van Jozef. De lijdende Messias en de overwinnende Messias bestaan naast elkaar en ze komen uit verschillende stammen van Israël.

Een van de beschrijvingen vertelt dat de Messias uit het huis van Jozef volgelingen in Galilea zal verzamelen voordat hij optrekt naar Jeruzalem, waar hij gedood zal worden. Een vijandig volk zal dan Jeruzalem aanvallen en veel inwoners gevangennemen. Op dat moment zal de Messias uit het huis van David afdalen uit de wolken om de gedode Messias uit het huis van Jozef weer levend te maken. Er zal een tijd van vrede aanbreken voordat de vijandige Gog tegen Jeruzalem zal optrekken. Dan zal God ingrijpen door Gog en de dood te vernietigen. Dit heeft als gevolg dat de volken naar Jeruzalem gaan om de God van Israël te dienen. Aldus een vertelling (midrasj) van een rabbi uit de tiende eeuw.

Er zijn oude tradities, zoals de Targum Tosefta, die de komst van de Messias verbinden met het uitstorten van de Geest van genade en gebeden, vermeld in Zacharia 12. Volgens deze Targum is de gedode en beweende persoon de Messias, zoon van Efraïm, gedood door de volken. Elders komt naar voren dat de dood van deze Messias een verzoenende kracht heeft.

De Joden erkennen dat er in het Oude Testament gedeelten staan over een lijdende Messias, zoals Jesaja 53 en ook Zacharia 12:10: een Messias die doorstoken is en over wie een rouwklacht zal worden aangeheven. Van hieruit is een traditie ontstaan over een lijdende Messias uit Efraïm, de zoon van Jozef. Dit heeft te maken met de profetieën van Jakob en Mozes over Efraïm (Genesis 49 en Deuteronomium 33). Overigens kennen veel hedendaagse Joden deze Bijbelgedeelten niet, omdat ze niet in het leesrooster van de synagoge opgenomen zijn. Toch zijn er ook in de eigen overlevering aanwijzingen. In de Babylonische Talmoed is er discussie over de vraag of de Messias, de zoon van Jozef, gedood wordt, of dat de ”Neiging tot het verkeerde” dit lot treft.

Het is aantoonbaar dat na de verschrikkingen van de kruistochten (rond het jaar 1200), toen veel Joden omgebracht werden, de rabbijnen terughoudender werden om iets te zeggen over de Messias uit Efraïm. Hij zou immers te veel lijken op de Messias van de christenen. Het is de verdienste van David C. Mitchell dat hij veel materiaal over dit onderwerp verzameld heeft in zijn boek ”Messiah ben Joseph” (2016). Messiasbelijdende Joden hebben de genoemde traditie meer dan eens gebruikt als aanknopingspunt voor een gesprek met hun volksgenoten, en nu zijn er nog meer overgeleverde tradities beschikbaar gekomen.

Voor christenen is het essentieel dat alles wat van de Messias geprofeteerd is, zowel Zijn vernedering als Zijn verhoging, in een en dezelfde persoon vervuld wordt, al gebeurt dit in twee stadia, tijdens Zijn leven op aarde en tijdens de wederkomst. Het bovenstaande geeft in de lijdenstijd extra stof tot overdenking en tot gebed voor Israël.

De auteur doceert Oude Testament aan de ETF en is eindredacteur Studiebijbel Oude Testament. Weerwoord gaat in op vragen die in deze tijd op christenen afkomen. > rd.nl/weerwoord