Illustratief voor de ontwikkelingen in de laatste weken is de gang van zaken op de kapitaalmarkt. Begin januari lag de tienjaarsrente in Nederland voor het eerst sinds heel lang boven de nul. Lenen en geld toe krijgen was er voor de staat niet meer bij. Half februari noteerden we een stand van bijna 0,6 procent. De forse stijging werkte door in de tarieven voor een hypotheek. Die gingen bij veel aanbieders, zij het met bescheiden stapjes, omhoog.

Inmiddels lijkt het tij gekeerd. Deze week is de genoemde graadmeter terug bij rond 0,2 procent. Beleggers vluchten, zoals gebruikelijk in onzekere tijden, in veilige obligaties, waaronder die van Duitsland en Nederland. De grotere vraag naar die waardepapieren drijft de koers ervan op en drukt daarmee de rente naar beneden.

Inflatie

Inflatie was in de voorbije maanden de dominante factor in het beeld. Aanvankelijk hielden de centrale banken het erop dat het een verschijnsel zou zijn van voorbijgaande aard. Beetje bij beetje stelden zij hun mening op dit punt bij. De kapitaalmarkt liep vooruit op wat zich leek aan te dienen: een oplopende rente.

Analisten hielden er rekening mee dat de ECB verderop in dit jaar zou besluiten tot een opwaartse aanpassing van zijn percentages. De financiële wereld keek uit naar het beraad van president Christine Lagarde en haar collega’s in maart, donderdag dus. Dan liggen er bij de bestuurders in Frankfurt actuele prognoses op tafel. Wellicht kan er op basis daarvan, zo luidde de inschatting, meer helderheid komen over wanneer een renteverhoging volgt, het klassieke instrument om inflatie te beteugelen.

Maar het pakt anders uit. De omstandigheden zijn namelijk ondertussen flink gewijzigd. Het inflatietempo zal voorlopig zeker niet vertragen. Wat dat betreft geen omslag. Integendeel, olie- en gasprijzen gaan door het dak, ze schieten naar boven met een snelheid die nooit eerder is vertoond. Voor de consument betekent het dat het leven steeds duurder wordt, met name het energieverbruik. Voor de ECB neemt dus de noodzaak om aan de renteknop te draaien alleen maar toe, zou je denken.

Recessie

Er is echter meer aan de hand. De situatie in Oekraïne zal ongetwijfeld ook effect krijgen op de bedrijvigheid. Die heeft zich krachtig hersteld van de coronadip. De pandemie zorgde weliswaar voor heftige fluctuaties, maar leidde per saldo niet tot een zware inzinking. En juist nu we meenden weer in een rustigere fase te verkeren, grijnst de volgende crisis ons aan. Hier en daar valt het woord recessie. Het ligt voor de hand dat de groei afzwakt, met dan tegelijk een hoge inflatie, een combinatie die we aanduiden als stagflatie.

De aandelenmarkten vertrouwen het in ieder geval niet. Zij hebben de laatste weken fors terrein verloren. In Amsterdam reikte de AEX-index een maand geleden nog tot een niveau van bijna 770 punten. Dinsdag eindigde de handel op 656.

Een meer of minder ernstige terugslag van de economie zal de ECB terughoudend maken om het geldbeleid te verkrappen. Hogere kosten om te lenen passen daar immers niet bij, die zullen leiden tot geringere bestedingen en daarmee de mogelijk neerwaartse lijn alleen maar versterken. Bovendien moeten we bedenken dat je met een renteverhoging niet de prijsbewegingen aan het olie- en gasfront een halt kunt toeroepen.

In de Verenigde Staten tekent zich een loon-prijsspiraal af. Dat fenomeen laat zich beter bestrijden met een strakkere geldpolitiek, die gericht is op het afremmen van investeringen en consumentenuitgaven.

Euro

Op valutagebied zien we dat de waarde van de euro wegzakt ten opzichte van die van de Amerikaanse dollar. Half februari schommelde de koers van de eenheidsmunt in de buurt van 1,14, nu is die gedaald tot onder 1,09 dollar. Blijkbaar parkeren financiële spelers in het huidige klimaat hun geld liever in de VS dan in de eurozone. Bij een renteverhoging aan de overzijde van de Oceaan zal dat nog meer het geval zijn. Voor Europa betekent een goedkopere euro dat de importen met betaling in dollars, duurder worden en dat wakkert de inflatie verder aan.

Lagarde mag donderdagmiddag op haar persconferentie laten weten welke beleidsconclusies de ECB aan dit alles verbindt.