Al meer dan veertig boeken schreef psychogerontoloog Huub Buijssen (68). Dinsdag verschijnt zijn nieuwste pennenvrucht: ”De vijf talen van troost”. Hij geeft hierin handvatten aan mensen die rouwenden willen steunen, maar hij hoopt dat het boek door de herkenbaarheid ook behulpzaam zal zijn voor rouwenden.

U schrijft dat mensen niet goed zijn in troosten, waarom niet?

„Mensen proberen vaak de pijn te verzachten en het te beschouwen als een probleem dat je op kunt lossen. Maar het verlies van een dierbare is niet op te lossen. Door dat te proberen laat je de rouwende juist in de kou staan. De Duitse filosoof Nietzsche zei al: „De beste vorm van troost is de erkenning dat er geen troost is.”

Een tweede fout is dat mensen vaak denken dat het beter is om het niet meer over de overledene te hebben. Maar de meeste nabestaanden willen juist praten: de gestorven persoon bestaat voor hen meer dan ooit tevoren. De overledene negeren of verzwijgen is vaak juist heel pijnlijk. Ongeveer vier op de vijf als troostend bedoelde woorden of zinnen van naasten worden door de rouwende niet als troostend ervaren. Iemand echt troosten is bijzonder moeilijk; en dat is van alle tijden.”

Welke manieren van troosten zijn wel helpend?

„Ik onderscheid in het boek vijf talen van troost: luisteren; er zijn voor de ander; iets geven; helpen en lichamelijke aanraking. Als je weet welke taal de ander spreekt, en jij jouw eigen taal kent, wordt het makkelijker om steun te bieden. Vraag hoe je de ander kunt helpen en vul niet zelf in. Want de behoefte kan per persoon en per moment verschillen.

In de eerste fase van rouw hebben veel rouwenden behoefte aan praktische steun of hulp. Eten koken, de tuin netjes maken of kinderen van school halen. Ook luisteren biedt vaak troost. Zoals iemand in het boek zegt: „Kom maar met lege handen, ik vul ze wel met mijn verdriet.” Wat al die talen gemeen hebben is dat je iets geeft wat het meest kostbaar is: tijd. Daar heb je maar een beperkte hoeveelheid van. Dat is pure erkenning.”

Welke mythen zijn er rond rouwen?

„Mensen denken bijvoorbeeld vaak dat je zichtbaar moet rouwen. Maar dat vinden veel rouwenden helemaal niet prettig. Voor de verwerking van een verlies is het net zo belangrijk om er bij momenten juist niet over te hoeven praten, je verdriet even weg te stoppen en afleiding te hebben. Het is ook een mythe dat je per se moet huilen om verlies te verwerken.”

U noemt rouwen in het boek ‘de prijs van liefde’.

„Rouw is het bewijs van liefde en daarmee ook een eerbetoon aan de overledene. Rouw en verliefdheid, waar liefde meestal mee begint, hebben dezelfde bron, namelijk een heel hevig verlangen naar de ander. Daarom hebben beide ervaringen ook zoveel met elkaar gemeen. Zoals moeilijk kunnen zeggen wat je voelt, ongeloof, onbereikbaar zijn voor anderen, het gevoel overvallen te zijn door de gebeurtenis en je niet goed kunnen concentreren. Meer inzicht in welke hevige gevoelens een rouwende ervaart, kan helpen om te weten hoe je zo iemand het beste kunt steunen.”

Kan geloof troost bieden bij rouw in uw beleving?

„Toen mijn moeder overleed, was het geloof voor haar een enorme steun. Dat maakte het troostrijk en een stuk makkelijker om afscheid te nemen.

Soms kan het geloof het ook moeilijker maken, als vragen naar boven komen over de leiding en het handelen van God. Zoals: Waarom laat God dit toe?

Wat gelovigen wel enorm helpt is dat zij deel uitmaken van een gemeenschap. Dat gevoel van saamhorigheid, ook in moeilijke tijden, mist de samenleving het meest vergeleken met vroeger. Gereformeerden hebben dat nog steeds wel; veel sterker dan rooms-katholieken. Dat is voor iemand als ik, met rooms-katholieke wortels, wel een beetje jaloersmakend.”

De vijf talen van troost, Huub Buijssen; uitg. Spectrum, Amsterdam; 2022; ISBN 978 90 003 7802 9; 256 blz.; € 21,99