Neem Den Haag. Hoewel de protestantse gemeente daar tien predikantsplaatsen heeft, bezit zij nog maar twee pastorieën. In een van de twee woont een predikant, de andere is verhuurd. In het februarinummer van Kerkbeheer (uitgave van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer (VKB) in de PKN) vertelt kerkrentmeester Bram van Dam hoe dat zo gekomen is. Met centraal gevoerd beleid heeft dit niets van doen. Elke wijkgemeente maakt op dit punt haar eigen afwegingen.

Dat er in de hofstad pastorieën zijn afgestoten, is het resultaat van financiële afwegingen. Het onderhoud van predikantswoningen is niet meer op te brengen in een krimpende kerk.

Wat echter ook meespeelt, is dat predikanten zelf in woonruimte willen voorzien, zegt Van Dam. „Ik meen te weten dat bijna alle predikanten partners hebben met een betaalde baan. De meesten kunnen samen best wat geregeld krijgen als het gaat om huisvesting.”

Volgens de VKB woont inmiddels 40 procent van de gemeentepredikanten in de Protestantse Kerk niet meer in een pastorie van de kerk. Verschillende ontwikkelingen zorgen ervoor dat het klassieke beeld er anders uit komt te zien. Er ontstaan gemeenten met een specifiek profiel die een streekfunctie vervullen. Er ontstaan ook (wijk)gemeenten die te klein zijn om het geld voor een pastorie op te kunnen brengen. Daaraan gekoppeld komen er steeds meer deeltijdverbintenissen voor predikanten. Verder kan het kopen van een eigen woning noodzakelijk zijn om ook na het emeritaat geschikte woonruimte te bezitten.

Privacy

Steeds minder is er ook sprake van een standaard predikantsgezin. Kostwinnersgezinnen nemen af. Meer en meer, constateert de VKB, ontstaan er andere opvattingen „over de wenselijkheid van een pastorale praktijk aan huis, zowel bij predikanten als pastoranten.” Sommige predikanten en hun gezinnen waarderen het dichtbij de kerk wonen. Anderen hechten meer aan privacy voor het gezin. Ook de huizenprijzen zorgen ervoor dat een predikant steeds vaker in een andere plaats of wijk woont dan waar het kerkgebouw staat.

Zonnepanelen

Van de 900 pastorieën die in functie zijn, zal nog een flink deel verduurzaamd moeten worden. Dat is waar hervormd Ede mee bezig is, vertelt kerkrentmeester Wim van den Brandt in het Kerkbeheer. Ede is een voorbeeld van de klassieke situatie waarbij de herder te midden van de kudde woont en werkt en hij qua woon- en werkruimte ontzorgd wordt. Een situatie die nog steeds het meest voorkomt.

Voor de zes wijken bezit Ede evenzoveel pastorieën: vijf vrijstaande woningen en een twee-onder-een-kapwoning. Het devies in Ede luidt om de woningen goed te onderhouden, liefst na het vertrek van een predikant, en deze niet vergaand aan te passen aan de smaak van de bewoners.

Komend jaar schaft de hervormde gemeente zonnepanelen aan voor op de daken van de pastorieën. De panelen komen op naam van de predikant. Bij het vertrek van de predikant neemt de gemeente de panelen over voor de waarde die ze op dat moment hebben.