Hoewel het de afgelopen maand behoorlijk heeft geregend, is dat niet de reden dat het grondwaterpeil in grote delen van het land weer normaal is. De neerslag van vorige winter had al gezorgd voor herstel van het grondwaterpeil. De droogte van 2018, 2019 en 2020 had de watervoorraden in de bodem behoorlijk aangetast.

Volgens de Unie van Waterschappen was de winter aan de droge kant, waardoor de hoge zandgronden in het oosten en zuiden van Nederland nog wat droger zijn dan normaal. Toch zijn de grondwaterstanden ook in deze gebieden grotendeels op normaal peil of net daarboven. Alleen rond Eindhoven en Breda zijn nog wat zones waar het grondwaterpeil te laag staat door de opbouw van de bodem, de hoogte van het gebied en de gebrekkige toestroom van water.

Vasthouden

Hydroloog Rob van Dongen van Staatsbosbeheer spreekt van een „vrij normaal jaar” qua regenval. „Een zegen ten opzichte van die drie droge jaren.” Volgens hem heerst er in de natuurgebieden van Staatsbosbeheer overal weer een „normale grondwaterstand” behalve op de hooggelegen Veluwe en de Sallandse Heuvelrug. „Daar staat het grondwater 10 tot 20 meter onder het maaiveld al is ook daar het peil wat gestegen.”

De woordvoerder van Natuurmonumenten, de andere grote terreinbeheerder in Nederland, vindt het moeilijk om in het algemeen te spreken over het grondwaterpeil in de natuurgebieden. De situaties verspreid over het land lopen daarvoor te sterk uiteen.

Staatsbosbeheer signaleert dat het grondwaterpeil in het algemeen te laag is voor de natuur. Echte waterbuffers aanleggen kan niet, maar boswachters gooien wel zoveel mogelijk sloten dicht, houden stuwen gesloten en leggen dammen aan om vocht vast te houden. „Wat daarbuiten gebeurt, hebben wij natuurlijk niet in de hand.” Daarom overlegt Staatsbosbeheer geregeld met de waterschappen om water beter vast te houden.

„Hoewel er de laatste dertig jaar meer regen valt dan daarvoor, kampen we met verdroging. Door de veranderingen in het klimaat zijn er meer én langere perioden met te weinig neerslag. We moeten het overschot in de winter vasthouden. Het tegendeel gebeurt. Door droogte heeft de natuur zware jaren achter de rug.”

Vergroenen

De waterschappen zijn doende zichzelf opnieuw uit te vinden. „Van kampioen water afvoeren naar kampioen vasthouden”, aldus woordvoerster Jane Alblas van de Unie van Waterschappen. In de bebouwde omgeving gebeurt dit door het vergroenen van de openbare ruimte, parkeerplaatsen en tuinen en het afkoppelen van de regenwaterafvoer van de riolering.

In het landelijk gebied werken de schappen aan aanpassing van het peilbeheer, herinrichting van watersystemen en de aanleg van water bergingsgebieden om regenwater op te vangen. Ook zetten ze zich samen met drinkwaterbedrijven in voor hergebruik van rest- en rioolwater. „Als je het overschot aan water dat in de winter valt vasthoudt, heb je voorraad voor droge perioden. Maar een hogere waterstand in de winter heeft consequenties voor het gebruik van de grond”, erkent Van Dongen. „De waterschappen doen hun best, maar het gaat met kleine stapjes.”

Hoger gelegen delen van het land zijn extra kwetsbaar omdat daar alleen regenwater en water uit de bodem wordt aangevoerd. In lagergelegen delen kan via kanalen en sloten gemakkelijker rivierwater worden aangevoerd.

Het beëindigen van intensieve landbouw rondom natuurgebieden om de stikstofdepositie terug te dringen, kan samengaan met vernatting. „Waterconservering kan prima worden gecombineerd met natuurinclusieve landbouw. Rondom nat natuurgebied kun je buffers creëren die water vasthouden.” Al sinds de jaren tachtig wordt werk gemaakt van vernatting van natuurgebied. De hydroloog noemt als voorbeeld de Drentse Aa. „We hebben daar diepe sloten dichtgegooid. De laagste delen hebben een natuurfunctie. Hoe hoger het waterpeil, hoe sneller de natuur zich herstelt na een droge periode.”