De slachtoffers werden in elkaar geslagen en geschopt door groepjes kaalgeschoren jongeren gekleed in camouflage-uniformen. In sommige gevallen gebruikten ze ook honkbalknuppels. De politie heeft inmiddels een aantal arrestaties verricht.

De dodelijke slachtoffers zijn afkomstig uit Azerbeidzjan en Centraal-Azië. Van slechts een van de gewonden is de nationaliteit bekendgemaakt. Het betreft een inwoner van Madagaskar, die met ernstige verwondingen in het ziekenhuis is opgenomen. In een reportage van de Russische televisiezender NTV was te zien dat de man er zeer ernstig aan toe was.

De laatste tijd neemt het aantal racistische aanvallen in de Russische hoofdstad snel toe. Alleen als sinds 1 januari van dit jaar zijn er 104 slachtoffers van dergelijk geweld met verwondingen opgenomen in het ziekenhuis. Minstens zeven van hen overleefden de aanvallen niet.

De slachtoffers van de afgelopen drie maanden zijn afkomstig uit 23 verschillende landen, met name in Afrika en Azië. Onder hen bevinden zich zelfs een aantal diplomaten en hun familieleden. Inmiddels hebben ambassades van twaalf landen klachten ingediend bij het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken wegens mishandeling van hun burgers op racistische gronden.

De vraag is of dit enig effect zal hebben. In het verleden zijn er al vaker dergelijke klachten ingediend. Maar tot nu zijn er nog nauwelijks agressors veroordeeld voor racisme.

Meestal wordt tegen de agressor een strafzaak geopend „wegens de verstoring van de openbare orde.” Van de racistische motieven is niets meer terug te vinden in de officiële aanklacht. Dit ondanks dat de daders vaak openlijk toegeven hun slachtoffers te hebben aangevallen vanwege hun etnische afkomst.

Zo ook de skinhead Semion Tokmakov van de rechts-extremistische Nationale Volkspartij. Hij is een van de weinigen die voor de rechter zijn verschenen vanwege agressie tegen een kleurling. Een paar jaar terug had hij een Amerikaan van Afrikaanse afkomst in elkaar geslagen.

Als motief gaf hij op „bescherming van het zuiver Russische bloed tegen menging met bloed van andere rassen.” Toch werd hij alleen voor „hooliganisme” aangeklaagd en uiteindelijk zelfs vrijgesproken. Tokmakov zei na afloop geen enkel moment spijt te hebben gehad van zijn daad.

Ook nu staat in Moskou een aantal skinheads terecht. Zij hebben deelgenomen aan een tweetal grootschalige pogroms vorig jaar. Deze hadden plaats op markten aan de rand van de stad en waren gericht tegen kooplieden van Kaukasische afkomst.

De skinheads vielen hun slachtoffers aan met knuppels en ijzeren staven. De meesten waren wederom gekleed in camouflage-uniformen. Resultaat: vier doden en tientallen gewonden.

De meesten zijn lid van de fascistische beweging Russische Nationale Eenheid (RNE). Deze is in Moskou verboden, maar is in andere republieken wel toegestaan. Een aantal van hen beweert tot de acties te zijn overgegaan nadat „de Joden” hen hadden „geprovoceerd.” Een van de acties vond zelfs op de verjaardag van Adolf Hitler plaats.

Toch zijn de skinheads alleen aangeklaagd wegens „moord, oproer, hooliganisme en illegaal wapenbezit.” Slechts de organisator van een van de pogroms is „geweld tegen minderheden” ten laste gelegd.

Vooral de militsija -de Moskouse politie- lijkt ervoor te zorgen dat het racistische motief niet in het proces-verbaal komt en dus niet wordt opgenomen in de officiële tenlastelegging. De agenten staan alom bekend om hun intolerante en agressieve houding jegens burgers met een andere huidskleur, zowel uit de Kaukasus en Centraal-Azië als uit Afrikaanse en Aziatische landen. De oorlog in Tsjetsjenië heeft dit alleen maar versterkt.

Zo houdt de militsija voortdurend burgers uit deze gebieden aan om hun identiteitspapieren te controleren. Bij de minste of geringste afwijking moeten ze mee naar het politiebureau. Meestal kunnen ze dit pas verlaten na het betalen van een flinke som geld. Ook mishandeling is geen uitzondering. Aangifte doen van racistisch geweld heeft alleen daarom al weinig zin in de Russische hoofdstad.

Mensenrechtenorganisaties en liberale politici beklagen zich er al jaren over dat de Russische overheid weinig doet om deze situatie te veranderen. De leider van de liberale partij SPS, Boris Nemtsov, geeft daarom rechtstreeks de Russische regering de schuld van de recente racistische moorden. „Wanneer de staat inactief blijft, krijgen fascisten vrij spel.”

Het lijkt er inmiddels toch wel op dat de ernst van de situatie ook is doorgedrongen tot het ministerie van Binnenlandse Zaken. Juist deze week bracht het een rapport naar buiten dat grote verontrusting uitspreekt over het snel groeiende aantal Russische jongeren dat lid is van een extremistische organisatie.

Volgens luitenant-generaal Michail Nikoforov zijn alleen al in een handvol bekende radicale groepen meer dan 10.000 Russische jongeren actief. Recent gepubliceerde onderzoeksartikelen over deze groepen -onder meer in het weekblad Ogonjok en de dagbladen Nezavisimaja Gazeta en Komsomolskaja Pravda- tonen aan dat het waarschijnlijk om een veelvoud hiervan gaat.

Het betreft vaak jongens van onder de 20 jaar uit lagere sociale klassen. Maar in de grote steden is ook een groeiend aantal studenten in deze bewegingen actief. Het openlijk beleden racisme gaat meestal samen met uitgesproken antisemitisme.

Een populaire theorie onder hen is dat Rusland na de val van het communisme door „de Joden” is verkwanseld aan het Westen. Minutieuze onderzoeken moeten aantonen dat zowel de huidige politieke elite als de zakenelite voor het merendeel uit Joden bestaat. In de verwijdering van deze etnische groep uit deze topposities zou de oplossing liggen voor een wedergeboorte van een sterk Rusland.

Joden zijn tot nu toe nog nauwelijks het doel geweest van skinheadgeweld. Wel moeten steeds vaker hun symbolen het ontgelden. Nog begin deze week bekladde een groepje skinheads een synagoge in Kostroma, een stadje 400 kilometer ten noorden van Moskou.

In een reportage op het televisiestation NTV was te zien hoe deze was ondergeklad met hakenkruizen en antisemitische leuzen in het cyrillisch. Maar de grootste letters waren in het Latijnse schrift geschreven en lieten er geen twijfel over bestaan wie verantwoordelijk voor de daad waren: ”Skins”.