Nadat de SGP in 2006 de barrière voor vrouwen om lid te worden ophief, nam het aantal vrouwelijke leden geleidelijk aan toe. In 2009 bedroeg hun aantal, voor zover bekend bij de partijsecretaris, 158. Navraag bij de partij leerde in december vorig jaar dat er tegenwoordig in totaal zo’n 1200 vrouwelijke leden zijn, dus ongeveer 4 procent van de circa 30.000 partijleden.

Uit een belronde die het Reformatorisch Dagblad deed onder lokale SGP’s, wordt duidelijk dat vrouwelijke SGP-leden bepaald niet evenredig zijn verdeeld over alle afdelingen en kiesverenigingen die de partij rijk is. In een groot aantal plaatsen heeft de lokale SGP minder dan tien vrouwelijke leden.

In diverse plaatsen gaat het wat betreft het aantal vrouwelijke leden om circa 5 procent (zoals Alphen aan den Rijn en ’s-Gravenpolder) of 10 procent van het totaal. Overigens kan het ook bij een klein aantal vrouwelijke leden al om 10 procent gaan, zoals in Leiderdorp. Daar zijn 5 van de 47 leden vrouw. Er zijn ook uitschieters; zo is in Amersfoort een kwart van de leden vrouw (25 van de 99).

Daarnaast zijn er lokale SGP’s die geen vrouwelijke leden hebben. Hoe dat komt? In een aantal plaatsen hebben vrouwen wel de mogelijkheid om lid te worden, maar is er kennelijk geen animo voor. In de meeste gevallen speelt echter dat vrouwen geen lid mogen worden. Daarbij is het onderscheid tussen plaatselijke afdelingen (PA’s) en plaatselijke kiesverenigingen (PKV’s) van belang. Afdelingen hanteren dezelfde statuten als de landelijke partij. Vrouwen weren is dan –in elk geval op basis van de statuten– niet mogelijk, omdat de landelijke statuten het lidmaatschap mogelijk maken voor beide geslachten. PKV’s daarentegen hebben eigen statuten, waarin nogal eens staat dat het lidmaatschap is voorbehouden aan mannen. Juist vanwege de ruimte voor een eigen koers willen diverse kiesverenigingen geen afdeling worden.

Op enkele plaatsen valt te beluisteren dat er geen ruimte is voor vrouwelijke leden, maar dat er wel vrouwelijke donateurs zijn. Bijvoorbeeld bij de Puttense SGP; daar staat bij vergaderingen de deur open voor de vrouwelijke donateurs, maar zij hebben geen stemrecht.

Hoofdbrekens

De kwestie van het lidmaatschap van vrouwen heeft de staatkundig gereformeerden in het verleden heel wat hoofdbrekens gekost (zie ”Tijdlijn”). En nog altijd wordt daarover in de partij verschillend gedacht. Voor zover bekend zijn er 130 lokale afdelingen en kiesverenigingen die meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen van maart. Bij minstens een op de vijf van deze 130 lokale SGP’s mogen alleen mannen lid worden. „Wij zijn een bezwaarde vereniging”, zegt de zegsman van een lokale SGP die geen vrouwen als lid toelaat. Hij is kritisch op het beleid van de landelijke SGP, waarbij lidmaatschap voor vrouwen openstaat en tegelijkertijd het regeerambt voor vrouwen in strijd wordt geacht met de SGP-beginselen. „Het is gekunsteld en er klopt niets van.”

Opvallend is dat nogal wat van deze kiesverenigingen op de Veluwe of in de Betuwe liggen.

Verder geeft een aantal kiesverenigingen aan dat het lokale bestuur besluit over toelating van vrouwen op het moment dat een of meer dames zich melden.

Welbewust

In de meeste, zo niet alle gevallen zal het weren van vrouwen een welbewuste keuze zijn vanwege de interpretatie van de Bijbel over de plaats van de vrouw in de politiek. Daarbij geldt echter wel dat deze verenigingen zich juridisch op glad ijs begeven én tegen interne SGP-afspraken ingaan.

Wat dat laatste betreft: de wijziging van de landelijke statuten in 2006 verplichtte alle lokale SGP’s in principe om vrouwen toe te laten als lid. Ook staat in de statuten van de landelijke SGP dat de PKV’s en afdelingen gebonden zijn aan de besluiten van de algemene vergadering. Bovendien is vastgelegd dat in de statuten van kiesverenigingen geen bepalingen mogen staan „die in strijd zijn met deze statuten of het Algemeen Reglement.” Met het lokaal weren van vrouwen als lid is dat duidelijk wél het geval.

Daarnaast volgt uit rechterlijke uitspraken dat de SGP geen vrouwen mag weren van kandidatenlijsten om het enkele feit dat zij vrouw zijn; laat staan dat hun –juridisch gezien– enkel vanwege hun geslacht het lidmaatschap mag worden onthouden. Lidmaatschap is normaal gesproken een voorwaarde om op een kandidatenlijst van een politieke partij te komen.

Enkele lokale SGP’ers geven er blijk van zich ervan bewust te zijn dat kiesverenigingen, dan wel afdelingen, vrouwen niet kunnen weigeren als zij erop staan lid te worden. Uiteraard moeten aspirant-leden wel de partijbeginselen onderschrijven.

Is het aantal kiesverenigingen waar vrouwen geen lid kunnen worden in de achterliggende jaren misschien afgenomen? Dat is nog niet zo makkelijk vast te stellen. Ook al omdat het aantal lokale SGP’s is afgenomen. De SGP verstrekte in 2009 vrij precieze cijfers aan het RD: van de 206 kiesverenigingen (afdelingen bestonden nog niet) konden vrouwen er bij 115 lid worden (56 procent). Van 38 kiesverenigingen (18 procent) kreeg het partijbureau te horen dat zij géén vrouwen wilden toelaten als lid. Van de overige 53 (26 procent) kiesverenigingen had het partijbestuur nog niets vernomen. Verder waren er, voor zover bekend, 158 vrouwelijke leden.

„Het zijn er te weinig naar mijn zin”, zei toenmalig partijvoorzitter Wim Kolijn over het aantal van 115 plaatsen waar vrouwen in 2009 lid konden worden. Al in 2007 stuurde het hoofdbestuur van de partij de lokale kiesverenigingen een brief met de vraag om de statutenwijziging rond het lidmaatschap van de vrouw snel te regelen. Overigens is voor het wijzigen van de statuten een tweederdemeerderheid van de PKV-leden nodig. Zo bezien heeft het landelijke bestuur dus weinig middelen om het vrouwenlidmaatschap overal in de partij door te voeren.

Zulke precieze cijfers als in 2009 kan Johan van Berkum, directeur van het SGP-partijbureau, niet verstrekken, zegt hij voorafgaand aan de belronde van het RD. Of er plaatsen zijn waar vrouwen geen lid mogen worden? „Dat overzicht hebben wij niet”, zegt hij. „De partij heeft besloten dat vrouwen lid kunnen worden. Hoe ze daar lokaal mee omgaan, dat zien wij natuurlijk niet.”

Kolijn stelde in 2009 dat het hoofdbestuur statuten van kiesverenigingen die geen vrouwen toelaten, niet goedkeurt. In die gevallen werd kennisgenomen van de passage over het lidmaatschap; de overige bepalingen keurde men wel goed.

Bovendien zei Kolijn dertien jaar geleden dat het bestuur geen actie zou ondernemen tegen de 38 bezwaarde kiesverenigingen. „Dat is een onderdeel van de gemaakte afspraak uit 2006. De SGP legt traditiegetrouw sterke nadruk op gewetensvrijheid. Daar spreken we de overheid op aan. Dan moeten we zelf natuurlijk het goede voorbeeld geven. Als er kiesverenigingen zijn die vanuit een stuk gewetensnood geen mogelijkheid zien voor het openstellen van het lidmaatschap voor vrouwen, dan is die ruimte er.”

Kolijn was er in 2009 open over dat vrouwen in gemeenten waar lidmaatschap niet mogelijk was, lid konden worden van een kiesvereniging in een nabije gemeente waar de deur voor hen wel openstond. Anno 2022 noemt een SGP’er deze constructie „een publiek geheim.” Als Van Berkum voorafgaand aan de belronde wordt gevraagd of zo’n constructie bestaat, zegt hij: „De situatie is dat alle vrouwen lid kunnen worden van de SGP; dat is de lijn die wij aanhouden.”

Landelijk is dat inderdaad het geval, maar lokaal dus niet overal. In principe zijn landelijk en lokaal lidmaatschap gekoppeld. Kiesverenigingen gaan echter over hun eigen ledenadministratie, en kunnen ervoor kiezen een landelijk aangemeld lid niet te noteren als lid van hun PKV.

Vrouwen kunnen zich echter ook in eerste instantie lokaal aanmelden. In bijvoorbeeld Wierden en Vijfheerenlanden, waar vrouwen geen lid kunnen worden, worden vrouwen die zich lokaal melden alleen landelijk lid.

Daarnaast zijn er nog altijd gevallen waarbij vrouwen worden ondergebracht bij een naburige afdeling of kiesvereniging waar zij wél welkom zijn. Dit is bijvoorbeeld het geval in Ede; vrouwen die eigenlijk zouden vallen onder een van de vier PKV’s die deze gemeente rijk is, kunnen lid worden bij de SGP-afdeling van Bennekom, bevestigt de secretaris van die afdeling. Momenteel gaat het om vier personen, zegt hij.

Problematisch

Hoe problematisch is het als kiesverenigingen geen vrouwen toelaten? In elk geval hebben zij volgens Van Berkum „juridisch geen been om op te staan.” Hij voegt daaraan toe dat er gebieden zijn „waar men heel duidelijk een opvatting heeft” over lidmaatschap van vrouwen. Oftewel: her en der is de heersende overtuiging onder lokale SGP-gemeenschappen dat het lidmaatschap alleen voor mannen is bestemd. „Zolang vrouwen zich daar niet aanmelden, heb je dat probleem dus ook niet.”

Vermoedelijk zal een deel van de kiesverenigingen waar vrouwen geen lid kunnen worden, eieren voor zijn geld kiezen als een vrouw erop staat dat zij wordt toegelaten. Anderzijds zullen er voorlopig ook PKV’s blijven bestaan die, om met Kolijn te spreken, „vanuit een stuk gewetensnood” het lidmaatschap willen blijven voorbehouden aan mannen. Dat zulke kiesverenigingen die vrijheid moeten houden, zal een groot deel van de partij vast beamen. Tegelijk geldt dat de SGP zich op deze wijze anno 2022 kwetsbaar maakt.

Aan de belronde werkten ook mee: Jakko Gunst, Henk Kraijenoord, Johan Leeflang, Anne Vader, Johannes Visscher en Gerard Vroegindeweij