De meeste partijen zijn min of meer aanhangers van het ”politiek liberalisme”, met individuele vrijheid als de basis. De staat zorgt ervoor dat veilig samenleven mogelijk is en zorgt bijvoorbeeld voor onderwijs en zorg. Religie kan belangrijk zijn voor burgers, maar de overheid laat zich daar niet door leiden want dat is niet eerlijk voor mensen die deze religie niet hebben. En leven mensen niet ook veel samen in sociale verbanden? Jawel, maar dat moet wel zo veel mogelijk een eigen, vrije keuze zijn. Daarom individuele vrijheid: je bent dus ook vrij om bij een familie of vereniging of kerk te horen. En om te geloven wat je wilt. Als het maar wel je eigen keuze is!

Dit liberalisme is al wat ouder; partijen zoals D66, PvdA en soms VVD denken dat veel nadruk op dat laatste de toekomst heeft. Maar omdat we ook gezien hebben dat de samenleving eerlijke mensen en bedrijven nodig heeft (die niet frauderen en de ontsporingen van het neoliberalisme schuwen) vinden ze het tegelijk belangrijk dat de staat genoeg wetgeving maakt om te zorgen dat alle burgers en bedrijven de goede moraal hebben; jezelf niet verrijken, niet discrimineren enzovoorts. (Qua klimaat zijn er nog niet zo veel regels maar die zullen binnenkort wel komen.)

De liberalen hadden gehoopt heel Nederland hierin mee te krijgen. Dat valt tegen: er is steeds meer kritiek op dit verhaal. Dit verhaal doet alsof mensen alleen leven voor aards succes dat je zelf maakt. Het doet alsof iedereen het prima vindt om eerst individu te zijn en staats- en wereldburger en daarna pas familielid, dorpsbewoner en kerklid. Maar veel mensen herkennen zich daar niet in.

De coronamaatregelen verscherpen de tegenstellingen, doordat veel mensen de neiging hebben om lastig overheidsbeleid te verwerpen als ze zich toch al niet herkennen in het grotere verhaal van de regerende partijen. Een extra reden voor het kabinet om uiterst bedacht te zijn op draagvlak, goed naar de samenleving te luisteren. Een onderliggend OMT-advies is hiervoor niet meer genoeg.

Terug naar het liberalisme. Het regeer­akkoord dat er nu ligt, vertoont veel sporen van deze ideologie. Economisch is het een individuenbeleid, geen gezinsbeleid. De onderwijsvrijheid blijft –Goddank– formeel intact; maar het akkoord bevat zo veel retoriek tegen niet-rechtsstatelijke scholen dat je het gevoel krijgt dat ze met niet-rechtsstatelijk bedoelen: geen aanhangers van dit liberalisme.

De laatste jaren komt er internationaal steeds meer aandacht voor de christelijke stroming van het postliberalisme. Rode draad daarvan is dat je in je politieke theorie niet kunt uitgaan van individuen met vrije keuzes. Onze plaats te midden van gezin, school en andere verbanden is een essentieel gegeven en moet je ook in de politiek als uitgangspunt nemen. Ook religie is veel meer dan een vrije eigen keuze. Geloof is ons levensfundament.

De sleutel die auteurs zoals Milbank en Paulsen aanwijzen: ook de politiek moet er rekening mee houden dat God bestaat. En dat het leven niet alleen om vrije keuzes draait. Ook liberale auteurs (als Habermas) geven de laatste jaren toe dat er geen goede reden is om in de politiek alleen niet-religieuze argumenten te gebruiken.

Laten christenen in politiek en bestuur gerust Gods naam (blijven) noemen. En dat het dienen van Hem dé basis is voor een goede burgerschapsmoraal. Omdat je dan niet voor jezelf leeft, maar kijkt in welke verbanden je geplaatst bent. Politiek zonder God is niet realistisch. Het leidt bijvoorbeeld tot overspannen verwachtingen van mensen: alsof wij corona er wel onder krijgen, alsof wij met wat overheidshulp in staat zijn ons leven op de rit te houden.

Dit geldt ook voor het gemeentebestuur. Voor gemeenten waar debat is over de zondagsrust: anders dan het misschien lijkt, is dit dus geen achterhoedegevecht. De zondag als publiek symbool dat we in dit leven niet genoeg hebben aan eten, sport en spullen. We hebben elkaar nodig. En we hebben vooral God nodig.

De auteur is advocaat bij BVD advocaten.