Invloedrijke kranten en neoconservatieve politici in de VS vragen om het ontslag van Annan. Aanleiding is het grote smeergeldschandaal rond het door de VN beheerde Olie-voor-voedselprogramma, een initiatief om Irak in de jaren ’90 aan voldoende eten en geneesmiddelen te helpen ondanks de internationale boycot tegen dat land. Ook Annans zoon Kojo is in dat verband in opspraak gekomen.

De Beweging van Niet-Gebonden Landen (NAM) vergadert volgende week over de zaak. Waarnemers verwachten dat talrijke VN-ambassadeurs uit Azië, Afrika en Latijns-Amerika publiek hun steun zullen uitspreken voor Annan. „Dat zal een slag in het gezicht zijn van de Amerikaanse politici die Annans hoofd willen”, oordeelt een Afrikaanse diplomaat uit een van de NAM-landen.

Annan is aan zijn tweede ambtstermijn bezig; die eindigt normaal in december 2006. Maar hij kan vroeger de laan worden uitgestuurd als het onderzoek naar het Olie-voor-voedselprogramma dat nu loopt, nadelig voor hem uitpakt. Dat onderzoek is in handen van een VN-comité geleid door de voormalige voorzitter van de Amerikaanse Nationale Bank, Paul Volcker. Het comité wil in januari 2005 voorlopige resultaten voorleggen.

De Amerikaanse regering weigert voorlopig haar vertrouwen uit te spreken in Annan. Annan heeft de VS tegen zich in het harnas gejaagd door de invasie van Irak in 2003 als „illegaal” te bestempelen. Met een eventueel offensief tegen Annan lijkt Washington wel te willen wachten tot alle feiten op tafel liggen.

Maar niet alle Amerikanen zijn even terughoudend. De Republikeinse senator Norm Coleman, de voorzitter van een Amerikaanse senaatscommissie die een parallel onderzoek uitvoert naar het Olie-voor-voedselschandaal, voert campagne om Annan meteen te ontslaan. Annan leidde de VN, en moet dus verantwoordelijk worden gesteld voor het schandaal, redeneert Coleman. Zolang Annan aan het hoofd van de VN blijft staan, is het volgens hem bovendien onmogelijk de volledige omvang van de smeergeldaffaire bloot te leggen.

Sommige Amerikaanse politici hebben ermee gedreigd de betaling van bijdragen aan de VN terug te schroeven als Annan aanblijft. Washington staat in voor ongeveer 22 procent van het VN-budget. De VS zijn al een notoir slechte betaler: ze zijn de VN nog 529 miljoen aan achterstallige bijdragen schuldig.

Waarnemers vrezen dat de discussie over Annan de hervorming van de VN en de zoektocht naar nieuwe financieringsbronnen voor de grote ontwikkelingsuitdagingen in de wereld in het gedrang kan brengen. Dat zijn de belangrijkste thema’s die volgend jaar op het VN-programma staan.

De VS hebben eerder al getoond dat ze het tegen de rest van de wereld kunnen opnemen om hun zin in de VN door te drijven. De vorige VN-secretaris-generaal, Boutros Boutros-Ghali, stelde zich aan het einde van zijn eerste ambtstermijn ook steeds kritischer op tegen de VS. Veertien van de vijftien leden van de VN-Veiligheidsraad stemden eind 1996 voor zijn herverkiezing, maar de VS gebruikten hun veto. Dat maakte toen de weg vrij voor de verkiezing van Kofi Annan.