Philip Scholte

De International Accounting Standards Board (IASB) is het orgaan dat deze nieuwe boekhoudregels heeft ontwikkeld. De nieuwe boekhoudregels hebben betrekking op zowel balansposten als op de winst- en verliesrekening. Bedrijven dienen diverse activa, waaronder ook derivaten, tegen actuele waarde te waarderen. Verder komen de kosten van werknemersopties (waarschijnlijk) in de verlies- en winstrekening terug. Bedrijven moeten de bezittingen en verplichtingen van het pensioenfonds op de balans verantwoorden (tekorten hebben dus een negatief effect op het eigen vermogen).

Ten vierde gelden preferente aandelen niet meer als eigen vermogen maar als vreemd vermogen. De bij overnames betaalde goodwill mag niet meer ten laste van het eigen vermogen komen, maar deze moet onder IFRS op de balans als bezitting worden gezet. Ten slotte dienen ondernemingen waardefluctuaties van opgezette hedge-constructies in bepaalde gevallen in de verlies- en winstrekening te verantwoorden.

Om een indruk te geven over de effecten, volgen hieronder drie voorbeelden van grote Nederlandse ondernemingen: Koninklijke Olie, ABN Amro en Buhrmann. Omdat Koninklijke Olie al volgens de Amerikaanse boekhoudregels publiceerde, verandert er aan de behandeling van goodwill niets. De grootste verandering komt voort uit de pensioenverplichtingen. Het ”pensioengat” van 4,9 miljard dollar moet op de balans zichtbaar worden, waardoor het eigen vermogen met dat bedrag zal dalen. Ook bij ABN Amro wordt het eigen vermogen negatief beïnvloed door de toepassing van IFRS aangezien het pensioenfonds van ABN Amro een tekort heeft. Dit is één van de voornaamste redenen waarom het eigen vermogen onder IFRS 5 procent lager uitkomt in vergelijking met de Nederlandse boekhoudregels.

Voor banken en verzekeraars in het algemeen is IFRS een zeer complexe aangelegenheid: zij hebben een grote diversiteit aan financiële activa,die zij op marktwaarde moeten waarderen. Onder IFRS zou bij ABN Amro de nettowinst over de eerste helft van 2004 ongeveer 320 miljoen euro lager zijn dan nu gerapporteerd.

IFRS heeft evenwel een positieve invloed op de manier waarop de beleggingsportefeuille wordt verantwoord. Bij Buhrmann drukken momenteel de afschrijvingen op goodwill de nettowinst fors. Als dit onder IFRS komt te vervallen, zou de nettowinst van Buhrmann in 2004 echter niet 64 miljoen euro, maar 110 miljoen euro zijn.

De IASB streeft ernaar om met de introductie van IFRS meer transparantie en consistentie in de externe verslaggeving van ondernemingen te bewerkstelligen. Hoewel dat een nobel streven is, resulteren de nieuwe regels ook in meer volatiliteit in de gerapporteerde winstcijfers. Tekorten of overschotten van het pensioenfonds fluctueren bijvoorbeeld in lijn met financiële markten. Derivaten en hedge-posities, die juist zijn bedoeld om risico’s te verminderen, doen dat eveneens.

Daarnaast heerst er momenteel bij zowel de bedrijven zelf als bij financieel analisten nog bijzonder veel onduidelijkheid over de precieze impact van de nieuwe regels. Wij vrezen dat zij het zelf nog niet precies weten. Kenmerkend voor deze onzekerheid is dat de IFRS-regels over de verwerking van personeelsopties nog niet eens door het Europees Parlement zijn goedgekeurd, nog geen vier weken voor de ingangsdatum. We wachten dan ook met spanning de eerste test van de impact van IFRS op de resultaten van de eerste kwartaalcijfers voor 2005 af.

voetnoot (u17(De auteur is werkzaam als analist bij Effectenbank Stroeve.