Dat zegt Vladimir Yakim, docent Oude Testament aan het Kiev Theological Seminary. „We hielden recent een aantal conferenties over hoe te leven tijdens een oorlog en bezetting. Het is triest dat we gedwongen worden om over dat soort onderwerpen te praten. Veel van onze buren verlaten het land, laten hun familie naar het Westen verhuizen en maken testamenten op voor het geval dat ze komen te overlijden.”

Niemand weet of de Russische president Vladimir Poetin werkelijk Oekraïne aanvalt, aldus Yakim. „We leven al sinds 2014 –de annexatie van de Krim– in oorlog met Rusland en die maakt tot op de dag van vandaag slachtoffers. Bovendien leven we in een staat van informatieoorlog. Het betekent dat alle informatie op nieuwsmedia kritisch moet worden geanalyseerd.”

Gebed om vrede

De spanningen lopen op, zo reageert Pavel Unguryan, evangelische leider en voorzitter van de Conservatieve Beweging van Oekraïne. „Rusland bedreigt niet alleen Oekraïne maar heel Europa. Het nieuws over een mogelijke oorlog houdt het hele land bezig. Alle kerken zijn echter verenigd. We mobiliseren de kerken in gebeds- en vastendagen. Wij willen vrede en vrijheid.”

Kerken roepen mensen op om te bidden voor vrede en voor Gods leiding van het land te midden van een economische crisis. Deze reactie is typerend voor elke denominatie, aldus Yakim. „Leiders zijn niet geroepen om iemand te veroordelen over zijn vertrek naar het Westen, maar om degenen die in het land blijven te helpen. In geval van een oorlog zullen kerkgebouwen openstaan voor het verlenen van hulp.”

De gebeurtenissen na 2014 hebben alle kerken dichter bij elkaar gebracht, zegt Dmytro Bintsarovskyi, gastdocent theologie in Kiev en momenteel woonachtig in Kampen. „Er zijn veel oecumenische bijeenkomsten en interkerkelijke gebedsgroepen.” Het is typerend voor Poetin om de situatie te laten escaleren, aldus Bintsarovskyi. „Het is onvoorspelbaar en ik vraag me af of Poetin zelf weet wat hij gaat doen. Door escalatie hoopt hij concessies af te dwingen van Oekraïne en van het Westen, bijvoorbeeld bij het verbieden van NAVO-uitbreiding. Tot nu toe zijn er geen serieuze concessies gedaan, althans niet publiekelijk. Ik geloof echter niet dat Rusland zelfs maar overweegt om het héle grondgebied van Oekraïne te veroveren. Het is te riskant en te duur.”

Nu de NAVO en het Westen hebben bevestigd dat er geen militaire interventie zal plaatsvinden, staat het licht op groen voor ingrijpen, reageert Alister Torrens, rector van het Evangelisch-Gereformeerd Seminarie van Oekraïne in Kiev. „Poetin heeft een paar keer ontkend dat hij het zal doen, maar niemand weet hoe deze opportunistische leider zal reageren. Net als de overgrote meerderheid in Oekraïne willen echter maar weinig gelovigen, uit welke denominatie ook, dat het op twee na grootste leger ter wereld hun land binnenvalt.”

Geen hoeder

Rusland wordt nog wel eens gezien als de hoeder van het oude christelijke erfgoed (belichaamd door de Orthodoxe Kerk) tegenover het seculiere Westen, zoals ten aanzien gezin/huwelijk en seksualiteit. Yakim verwerpt dat idee. „Rusland wordt niet beschouwd als een model van een christelijke levensstijl in Oekraïne. Het christelijk klimaat is veel beter in Oekraïne. Veel studenten komen uit Rusland naar Oekraïne om theologie te studeren, maar niet andersom. Rusland, zeker het leiderschap, hecht geen waarde aan mensenlevens.” Het Kremlin schildert Europa en het Westen graag af als moreel corrupt, zegt Torrens. „Tegelijkertijd geven veel van dezelfde Russische politici er de voorkeur aan hun geld op westerse banken te houden en hun kinderen op westerse scholen op te laten voeden.”

Volgens Bintsarovskyi gebruikt het Kremlin de Russische orthodoxie om de uniciteit en het verschil van Rusland tegenover het Westen te benadrukken. „Niet alleen het westerse secularisme, maar ook het westerse christendom wordt echter afgedaan als vreemd aan de Russische ziel. Volgens Poetin staat de oosterse orthodoxie zelfs dichter bij de islam dan bij het rooms-katholicisme. Protestanten worden in Rusland nog vaak beschouwd als Amerikaanse agenten. Het gaat Poetin niet om de confrontatie met het seculiere Westen, maar met het Westen als zodánig.”