Een regengebied trekt dinsdag 13 juli over het Ahrdal in de Duitse Eifel. Roland Arnoldy (56) en zijn vrouw wonen in Altenburg, een dorpje met zo’n 600 inwoners aan rivier de Ahr. Ook op het dak van hun huis klettert de regen. Eerst letten de twee er nauwelijks op.

De volgende dag regent het nog steeds en hard ook. Achteraf blijkt dat er binnen één etmaal meer dan 90 millimeter valt. De straten staan blank en het is een kwestie van tijd voordat de kelders van huizen vollopen. Tot zover maakte het stel het al eerder mee, want ook in juni 2016 zorgde regen voor overlast.

Maar die ervaring verbleekt bij wat het paar de volgende uren moet doorstaan. Onder de drempels door gutst het water de woonkamer in. Als ook de eerste traptreden nat worden, haasten ze zich naar boven. Dat gaat niet vanzelf, want de vrouw van Arnoldy heeft de ziekte van Parkinson en is niet meer zo mobiel. Eenmaal op zolder gaat Arnoldy nog eenmaal naar beneden om eten en drinken te pakken en om zijn laptop veilig te stellen. Even daarvoor parkeerde hij ook al hun twee auto’s op een hoger gelegen plaats. Tijd om meer spullen te redden heeft hij niet, want tree na tree verdwijnt onder water.

Op zolder brengt het paar twaalf bange uren door. Arnoldy voelt dat het water stevig drukt tegen de vloer waarop hij staat. De vraag is hoelang ze veilig zijn in de ruimte waar ze het met een matras en wat proviand enigszins comfortabel wilden maken. Zelf kan hij zo nodig door het zolderraam het dak op, maar zijn vrouw redt dat nooit. De Duitser zegt later dat hij gebeden heeft als een „Weltmeister” – letterlijk: wereldkampioen.

Dan vliegt de reddende helikopter over. Eronder hangt een militair aan een touw. Eerst hijsen de mannen met vereende krachten de vrouw van Arnoldy in het toestel. Gelijk stijgt de helikopter, die dan vol zit, weer op en vliegt naar een viaduct vlakbij. Daarna is Arnoldy aan de beurt. Als hij even later zijn vrouw in de armen sluit, beseft hij dat ze een ramp hebben overleefd. Een diep gevoel van levenskracht doorstroomt hem en hij beleeft een van zijn gelukkigste momenten ooit.

Volle laag

Arnoldy vertelt zijn verhaal tijdens een wandeling door zijn zwaar getroffen dorp op een frisse decemberdag. Menig huis mist deuren en ramen. Muren zijn ingestort, daken afgerukt. Her en der liggen hopen puin. Rood-witte linten en hekken eromheen maken het er nog troostelozer op.

Aan de rand van Altenburg, vlak bij waar nu het bruine water van de Ahr kalm stroomt, bevindt zich de eeuwenoude dorpskern. Liever gezegd: wat daarvan over is, want er zijn heel wat kale plekken. „De huizen die hier stonden zijn afgebroken”, zegt Arnoldy. Hij vertelt over een nabijgelegen camping die half juli vol stond met caravans en campers. Toen het water het terrein in zijn greep kreeg, spoelden de kampeervoertuigen de Ahr in. Bij de nabijgelegen spoorbrug en voetgangersbrug blokkeerden ze vervolgens de doorgang. Het snelstromende water baande zich daarop een weg het dorp in. De oude dorpskern kreeg de volle laag.

Langs de modderige hoofdweg trekken Bernd (59) en Iris (54) een bolderkar. Op hun blauwe trui staat ”hoffnungswerk”, de naam van hun hulporganisatie. Ze schenken koffie, thee en glühwein en serveren Kuchen – allerhande zoetigheid. Hun ‘klanten’ zijn de inwoners die met name overdag in Altenburg verblijven om hun dorp weer op te bouwen. Ook de vele vaklui die aan het werk zijn, laten zich een versnapering goed smaken.

De vijftigers zeggen veel schrijnende verhalen te horen. Iris vertelt over een vrouw van 85 die weliswaar in haar gehavende woning kon blijven, maar geen kachel heeft. Volgens de inwoner van Bonn is er een schreeuwend tekort aan verwarmingen. Indruk maakte ook het relaas van mensen die op het nippertje gered waren, maar vertelden over anderen die in een boom zaten en door het water werden meegesleurd. De overlevenden horen hun angstkreten nog dagelijks.

Verontreinigde grond

De hoop van velen wordt ook zwaar beproefd omdat nog steeds niet duidelijk is of mensen terug kunnen naar hun huizen. Zo kennen Bernd en Iris een bewoner die pas recent hoorde dat zijn huis gesloopt moet worden. Een reden dat veel huizen niet kunnen blijven staan, is dat velen in het Ahrdal hun kamers verwarmen met olieketels. Het water dat hun woningen binnendrong, vermengde zich met stookolie, trok in de muren en zorgde zo voor onherstelbare schade.

Inwoner Birgitt Breitel laat zich door Iris een warme drank inschenken. Ze heeft een tijdelijk onderkomen buiten Altenburg, maar is overdag vaak in en rond haar woning. De vrouw nodigt uit om een kijkje te nemen. Terwijl de ramp zich voltrok, zat ze met de buurvrouw op haar zolderkamer en maakte vrijwel ieder uur foto’s en filmpjes van de ontwikkelingen. Ze laat wat beelden zien op haar telefoon van wat er onder haar raam gebeurde. Vijf maanden later zijn de (resten van) voertuigen, boomstammen, meubels enzovoorts opgeruimd. Haar huis is nog niet bewoonbaar, maar in haar recent aangeplante achtertuin groeit inmiddels weer wat groen. Ze vertelt dat ze over de hele linie een halve meter verontreinigde grond moest afvoeren.

Eenmaal in zijn eigen woning gaat Arnoldy voor naar de zolder. Met een blik alsof hij het nog steeds nauwelijks kan bevatten, wijst hij vanaf een smalle trap de plaats aan tot waar het water is gekomen. In de ruimte waar hij bange uren doormaakte ligt het matras er nog steeds. En nadat hij het zolderraam opent, zegt hij met een blik naar links: „Daar zag ik een huis voorbijdrijven.” Ook het pand ernaast is van Arnoldy. Hij verhuurde het.

De Duitser stelt voor om in de auto te stappen en naar het naburige Dernau te rijden om te zien wat er rest van zijn derde getroffen woning. Door de bochtige Eifelse bergweggetjes stuurt hij naar het noordoostelijker gelegen plaatsje, dat eveneens aan de Ahr ligt. Het uitzicht onderweg is formidabel. Op de bergtoppen ligt wat sneeuw die de nacht ervoor is gevallen.

Twintig minuten later parkeert Arnoldy de auto voor zijn huis. De witte muren zijn verfraaid met tekeningen en teksten in allerlei kleuren. In het oog springt de afbeelding van de blauw-witte politiehelikopter. Eronder staat dat op 15 juli tussen 12.00 uur en 12.15 uur vier mensen van het dakterras gered zijn. „Onder wie mijn dochter en schoonzoon”, zegt de Duitser. Het stel woonde boven de ruimte die dienstdoet als kerkzaal. Tot half juli kwam daar elke zondag een huiskerk samen. „De gemeente is gesticht door mijn ouders na een twist in de eigen kerk met liberale voorgangers”, zegt Arnoldy. Tegenwoordig leidt hij zelf de gemeente.

Verzekering

Op de muur staan veel verwijzingen naar het geloof. ”Thank U Jesus”, valt er bijvoorbeeld te lezen op een zijmuur. Opvallend is de verwijzing naar Jesaja 43:2, waar –in de Duitse vertaling– het volgende staat: ”Wanneer je door diepe wateren en woeste stromen gaat – Ik ben bij je!” Pal eronder is de tekst ”Saved by grace” in blauwe letters weergegeven – uit genade gered. Deze is aangebracht door Rebecca, de kunstzinnige dochter van Arnoldy. Op haar site rifkarah.com en op Instagram (rifka_rah) licht ze haar werk toe.

De door Arnoldy geleden schade loopt in de miljoenen. De verzekering dekt lang niet alles; in zijn polis staat een clausule dat bij schade door een natuurramp slechts een deel wordt uitgekeerd. De bondsregering stelde in augustus een wederopbouwfonds in en bepaalde dat getroffenen tot 80 procent van de schade vergoed kunnen krijgen. Dat dat mooi klinkt maar in de praktijk tegenvalt, weet ook Karl-Heinz Sonntag (73).

De man woont met echtgenote Ursula in Altenahr, 1,5 kilometer bij Altenburg vandaan. Hij heeft daar twee huizen en toont de woning waar zijn dochter tot half juli woonde. De verwarming doet het weer en binnenkort komt de elektricien. „Het kost 300.000 euro om alles te herstellen. Hoewel ik al heel wat gecorrespondeerd heb met de autoriteiten, heeft de regering nog geen cent overgemaakt. Intussen moet ik wel de vaklui betalen die over de vloer komen.”

Sonntag en zijn vrouw runden van 1978 tot 2012 restaurant Ahrtalblick. De afgelopen maanden waren de donkerste dagen van hun leven. Op de vlucht voor het water gleed Ursula uit en brak haar schouder. Karl-Heinz raakte in shock en lag een week in het ziekenhuis. Buren brachten het er nog slechter af, want in hun straat verdronken vijf mensen. Hij weet van een stel dat met huis en al wegspoelde; de man sprong eraf en overleefde, de vrouw durfde niet en verdween in het snelstromende water. Nog steeds heeft de voormalige restauranteigenaar nachtmerries. Psychologische hulp heeft hij niet. Ervoor zorgen dat hun huizen weer bewoonbaar worden, slokt al zijn tijd op.

Klimaatproof

Ook Arnoldy bleef na de ramp mentaal niet ongeschonden. Net als Sonntag bivakkeert de medewerker van de Universiteit van Bonn met zijn vrouw in een tijdelijk verblijf. Hoe tijdelijk ís al een bron van stress. Arnoldy zegt dat hij wel plannen heeft wat met zijn huis in Dernau te doen: afbreken en nieuw bouwen. Over wat te doen met zijn huizen in Altenburg breekt hij nog het hoofd. De afgelopen tien jaar hebben volgens hem duidelijk gemaakt dat extreem weer in het Ahrdal toeneemt en hij zou daarop willen anticiperen door klimaatproof te bouwen. Alleen kost dat veel meer dan alleen het huis te renoveren en dat extra geld keert verzekeraar noch overheid uit. Doordat Arnoldy permanente onrust ervaart, slaapt hij al maanden slecht. Hij schakelde wél een psycholoog in. Arnoldy zegt dat hij gelukkig lange tijd vrij kon nemen door zijn 350 overuren die hij had staan op te nemen. In januari moet hij weer volledig aan de slag.

Talloze vrijwilligers verleenden de afgelopen maanden hulp in het door watersnood getroffen gebied. Zo regelde het Rode Kruis dagelijks warm eten voor de getroffenen, een taak die nu is overgenomen door de rooms-katholieke hulporganisatie Malteser. In Altenburg worden de maaltijden naar een grote witte tent gebracht. Binnen staan banken en tafels. Op een middag half december zijn er slechts enkele tientallen bezoekers.

Behalve het Rode Kruis trokken de afgelopen tijd ook steeds meer andere (professionele) hulporganisaties zich terug. Het eerdergenoemde hoffnungswerk bleef wél. De liefdadigheidsorganisatie heeft haar hoofdkwartier in de Freie evangelische Gemeinde in Rheinbach, een stadje dat zo’n 20 kilometer ten noorden van Altenburg ligt. Op de parkeerplaats van de circa 170 leden tellende gemeente staan vier caravans, het onderkomen van een aantal vrijwilligers. Op provisorische bedden in de kerk overnachten andere hulpverleners, onder wie David (25) uit Bielefeld. Op een donderdagochtend in december zit hij als enige achter een computerscherm in een ruimte bij de kerk. Hij brengt vrijwilligers en hulpvragers bij elkaar.

In de zomer zat het zenuwcentrum, waar zo’n tien computers staan, vol. Nu lopen de hulpaanvragen terug, zegt David. Er komen er nog zo’n vier per dag binnen. Ook het aantal hulpverleners neemt af en dat baart hem en andere betrokkenen zorgen. Gebrek is er vooral aan vakkrachten, zoals loodgieters, stukadoors en elektriciens. Schaars zijn ook bouwmaterialen, want iedereen in het getroffen gebied heeft hetzelfde nodig. Volgens insiders zijn er bouwmarkten die spullen schenken, maar ook ondernemers die er een slaatje uit willen slaan. Voor bepaalde producten verdubbelden in korte tijd de prijzen.

De vrijwilliger uit Bielefeld weet nog niet hoelang hij in Rheinbach blijft. „Het bevalt me goed en ik ervaar veel van God.” Als voorbeeld noemt hij twee vrouwen die aanklopten bij de kerk. Ze wilden op pad met een koffieteam, maar de ploegen waren al weg. Prompt belde iemand voor een klusje waarvoor de vrouwen meteen konden worden ingezet. „Achteraf bleek dat een gemeentelid die de vrouwen had opgevangen had gebeden of ze konden worden ingeschakeld.”

Vanuit Rheinbach is in Altenahr een woongemeenschap opgezet. Daarvoor is een vleugel van een getroffen hotel gerenoveerd. Zes hulpverleners hebben er nu hun onderkomen, onder wie de in traumabehandeling gespecialiseerde Aljona Barz. Ze leert mensen die vrijwel alles kwijtraakten en soms ook naasten verloren om te gaan met hun situatie. Net als anderen in het Ahrdal kent ze verhalen over mensen die zelfmoord pleegden. Toch is het volgens haar gemakkelijker werken met overlevenden van de watersnood dan met mensen die misbruikt zijn door een familielid. Een luisterend oor bieden is volgens haar al heel wat, want veel vrienden en familie maakten iets vergelijkbaars mee en zitten niet altijd op hun verhalen te wachten.

Jeremia

Behalve dat het ellendig is, vindt Arnoldy dat je van het meemaken van een watersnoodramp veel kunt leren, zoals dat geld en goed maar relatief zijn. „Ik las ooit een boek van een stervensbegeleider. Zij schreef dat velen het aan het eind van hun leven betreuren dat ze zo veel werkten en familie en vrienden verwaarloosden. Hoeveel uren spannen we ons niet in voor ons huis en voor van alles en nog wat? Ik voeg aan haar rijtje toe dat we ook God verwaarlozen.”

Hij is niet boos op God om wat hem is overkomen. Het is zijn ervaring dat vooral mensen die zonder God leven de vraag stellen waarom God dit toelaat. „Je beklagen bij God mag. Jeremia deed dat ook, hoewel God er niet op inging. Ook in de Psalmen lezen we erover, maar de Bijbel is er duidelijk over dat iedereen ellende overkomt.”

De voorganger herkent zich in Paulus, die in Filippenzen 4 schrijft dat hij weet wat het is om overvloed te hebben en gebrek te lijden. „Ik vermag alle dingen door Christus, Die mij kracht geeft.”

Menigeen verwacht dat het twee à vier jaar duurt voordat de meeste Altenburgers weer zijn teruggekeerd. Anderen rekenen met tien jaar. Arnoldy denkt nog niet al te ver vooruit. Leven bij de dag is zijn motto.