De verkiezing van Biden leek Jemenieten goed nieuws te brengen: hij beloofde de Amerikaanse steun aan het Saudische luchtoffensief in het land te staken en zich in te zetten voor een diplomatieke oplossing van het huidige conflict. Met de laatste wapendeal met Saudi-Arabië lijkt Biden woord te houden: geen bommen meer, enkel luchtafweerraketten bedoeld voor Saudische verdediging. Toch is dit voor Jemenieten geen goed nieuws.

Hoe zat het ook alweer? In 2012 trad de toen al 33 jaar zittende Jemenitische dictator Ali Abdullah Saleh af als gevolg van grootschalige volksprotesten. Tijdens zijn heerschappij hadden met name twee bevolkingsgroepen het moeten ontgelden. In het zuiden de bevolking van voormalig Zuid-Jemen, die na de tragische eenwording van 1990 hardhandig onder het juk van noorderling Saleh terechtkwam. In het uiterste noorden de sjiitische minderheid, die sinds de omverwerping van haar rijkje in de jaren zestig met toenemend geweld onderdrukt werd, en die zich onder leiding van de gerespecteerde maar allengs radicalere familie al-Houthi gewapenderhand tegen Salehs regime verzette.

De overgangsraad die het land na Salehs aftreden in goede banen zou moeten leiden, werd voorgezeten door Salehs rechterhand, Abd Rabbuh Mansour Hadi. Nadat de gehoopte grote veranderingen uitbleven, trokken de Houthi’s eind 2014 op naar hoofdstad Sanaa. Hadi vluchtte naar het zuiden, achternagezeten door de Houthi’s. Daar zat men niet op hem te wachten, maar nog minder op een inval van gewapende noorderlingen. Saudi-Arabië, dat in de sjiitische opmars de hand van aartsvijand Iran zag, bracht met een haastig gevormde coalitie een lappendeken aan in allerijl opgetrommelde zuidelijke milities te hulp met een luchtcampagne.

De Saudische interventie was vanaf het begin sterk afhankelijk van Amerikaanse ondersteuning. De Saudische luchtvloot bestaat grotendeels uit Amerikaans materieel, en de voorraden bommen waren al snel uitgeput. Het ongemak groeide echter bij de toenmalige regering-Obama naarmate de geleverde slimme bommen steeds vaker op burgerdoelen, waaronder ziekenhuizen en verzorgingstehuizen, terecht bleken te komen.

Sindsdien woedt er in de VS een richtingenstrijd over de steun. Obama schortte zelf in de laatste weken van zijn ambtstermijn wapenleveringen aan Saudi-Arabië op, maar die werden prompt onder zijn opvolger hervat en opgevoerd. Na de brute moord op de Saudische journalist Jamal Khashoggi, ogenschijnlijk in opdracht van de Saudische kroonprins Muhammad Bin Salman, klonk ook over de loopgraven van de Amerikaanse politiek heen de roep om wapenleveranties te beëindigen. Trump weigerde gehoor te geven. Met Biden leek er een nieuwe wind te waaien.

Olieproductie getroffen

Ondertussen is het conflict in Jemen in een impasse geraakt. De Houthi’s bleken niet enkel door middel van bombardementen verjaagd te kunnen worden. Lang niet alle zuidelijke milities waren bereid om hun bloed voor Bin Salmans belangen of Salehs voormalige vazallen te vergieten nadat de aanvankelijke opmars van de Houthi’s werd gestuit.

Onheilspellender voor het Saudisch koninkrijk is dat de Houthi’s, met Iraanse hulp, steeds beter in staat bleken om het met drones en raketten een koekje van eigen deeg te geven. Hierbij wordt zelfs hoofdstad Riyad met enige regelmaat getroffen. Een droneaanval wist in 2019 de Saudische olieproductie ernstig te vertragen.

Voor Bin Salman zijn de kosten van zijn interventie in Jemen de afgelopen jaren torenhoog geworden, zowel in kapitaal als in prestige. De Saudische kroonprins is navenant onder steeds grotere druk komen te staan om een uitweg te vinden zonder al teveel gezichtsverlies. Ondertussen zoekt hij naarstig naar manieren om het gevaar van Houthiprojectielen af te wenden. In dit licht moet de huidige Amerikaanse wapendeal gezien worden.

Door enkel luchtafweer te bieden houdt Biden zich ogenschijnlijk aan zijn belofte niet bij te dragen aan Saudische bombardementen in Jemen, maar met deze wapendeal verkleint hij tegelijkertijd de kans op een diplomatieke oplossing. Deze wapens halen de angel uit de enige directe bedreiging die de Houthi’s Bin Salman kunnen bieden. Zo neemt Biden vrijwel alle druk weg die de kroonprins ertoe kon bewegen om tot een bestand te komen. De Houthi’s hebben zich op hun beurt bedreven getoond in het profiteren van de ellende van hun landgenoten, en houden het nog wel even vol.

Klaarblijkelijk menen beide partijen nog te mogen geloven in een militaire zege.

Humanitaire catastrofe

Voor de goede orde, Bidens aanpak is nog altijd te verkiezen boven de houding van sommige Europese landen, die al die tijd ongestoord (Frankrijk), of hoogstens met een korte adempauze (Verenigd Koninkrijk), zijn doorgegaan met het leveren van bommen. Als gevolg van de strijd, en een humanitaire catastrofe aangejaagd door een Saudische blokkade, is het dodental in Jemen volgens de Verenigde Naties al tot bijna 377.000 opgelopen sinds het begin van de oorlog. Onder hen zijn veel Jemenitische burgers, onder wie ook jonge kinderen, die bezweken zijn aan bestrijdbare ziektes of ondervoeding. Tachtig procent van de Jemenitische bevolking is afhankelijk van voedselhulp. En zo draagt Biden met de beste bedoelingen bij aan het voortdurende verdriet van Jemen. Jemenitische burgers gaan wederom een onzeker jaar tegemoet.

De auteur is arabist en Midden-Oostendeskundige.